Digital storytelling wykorzystuje rozwiązania cyfrowe do przygotowania i udostępniania treści narracyjnych. Jest to podejście coraz szerzej stosowane zarówno komercyjnie, jak i niekomercyjnie, nie tylko w edukacji, ale także w mediach czy w promocji produktów.
Na czym polega digital storytelling?
Digital storytelling jest elementem dużo szerszego zjawiska, które po polsku najlepiej byłoby nazwać „programowaniem bez programowania” (po angielsku No code). Polega ono na tworzeniu rozwiązań cyfrowych bez konieczności nauczenia się programowania i stosunkowo niewielkim wysiłkiem. Coś, co dotychczas było dostępne jedynie programistom, jest dzisiaj możliwe do zrobienia przez osoby, które są ekspertami w swoich dziedzinach, ale o programowaniu nic nie wiedzą.
Coraz więcej jest rozwiązań bezpłatnych, bądź częściowo bezpłatnych. Świetnym przykładem może tu być rozwiązanie przygotowane wspólnie przez Google i British Museum, a służące do tworzenia osi czasu. Aplikacja Tiki Toki, która dzięki tej współpracy powstała, pozwala na tworzenie interaktywnych i animowanych osi czasu, jest dostępna także bezpłatnie.
Dodatkowe przyspieszenie zjawisko digital storytellingu uzyskało w efekcie spopularyzowania się rozwiązań informatycznych opartych na sztucznej inteligencji. Aplikacje oparte na AI są dzisiaj szeroko wykorzystywane komercyjnie, także do tworzenia treści o charakterze narracyjnym. I nie chodzi tu jedynie o treści generowane przez Chat GTP, czy lepiej działające wyszukiwarki internetowe. Dzisiaj mamy możliwości łatwego tworzenia zdjęć i rysunków na podstawie opisu, generowania głosu na podstawie tekstu, czy nawet zanimowania statycznych obrazów. Za przykład tego ostatniego zastosowania może służyć animowany portret Cypriana Norwida „opowiadający” o jego życiu i twórczości. Przygotowanie takiej animacji wydaje się skomplikowane i wymagające wysokich kompetencji cyfrowych. Tymczasem podobny film można, po dość krótkim treningu, przygotować w 2-3 godziny.
Potencjał wykorzystania tego podejścia w nauczaniu, szczególnie nauczaniu historii, jest dość oczywisty, jednak zbierzmy argumenty w jednym miejscu.
Dlaczego warto korzystać z digital storytelling?
Po pierwsze, wszyscy widzimy, że dzisiaj nastolatki inaczej konsumują informacje i przyswajają wiedzę. Ograniczanie się do tradycyjnego wykładu byłoby zatem mało efektywne. Szczególnie w przypadku uczniów i uczennic, którzy nie są pasjonatami historii. Z podobnych powodów od dawna korzystamy z pomocy wizualnych i audiowizualnych. Dlatego na digital storytelling warto patrzeć, jak na poszerzenie zakresu rozwiązań technicznych, które wykorzystujemy w nauczaniu.
Po drugie, z powodów, które uświadomiła nam pandemia COVID-19, coraz częściej będziemy korzystali z edukacji na odległość, w tym edukacji hybrydowej. Chodzi nie tylko o to, że nawet najciekawszy wykład przeprowadzony za pośrednictwem Zoom lub MS Teams będzie dużo mniej efektywny niż ten na żywo. Coraz częściej będziemy spotykali się z sytuacjami, gdy niezbędna samodzielna praca uczniów i uczennic jest de facto edukacją hybrydową. A korzystanie z dobrze przygotowanych cyfrowych treści narracyjnych jest świetną alternatywą dla czytania podręczników szkolnych.
Po trzecie, forma prezentowania opowieści w digital storytelling jest zbliżona do formy przedstawiania treści w mediach społecznościowych, które obecnie są naturalnym środowiskiem komunikowania się młodych osób. I znowu, mamy szansę na edukację efektywniejszą, szczególnie w odniesieniu do uczniów i uczennic, którzy przedmiotem nie są bardzo zainteresowani.
I wreszcie ostatni, choć nie najmniej ważny, powód – możliwości. Stale przyspieszający rozwój rozwiązań cyfrowych służących komunikacji i edukacji spowodował także, że coraz więcej z nich jest dostępna bezpłatnie. Atrakcyjniejsze treści jesteśmy w stanie tworzyć samodzielnie, stosunkowo niewielkim wysiłkiem i za darmo. Szkoda byłoby nie skorzystać z tych możliwości w edukacji.
Nauczanie historii poprzez digital storytelling
Oczywiście korzystanie z rozwiązań służących do przygotowania treści cyfrowych wymaga poświęcenia czasu, przede wszystkim na opanowanie sposobu korzystania z aplikacji. Warto tu zaczynać od drobnych kroków. Najpierw od wykorzystywania na własnych zajęciach treści przygotowanych w formule digital storytelling przez innych autorów i autorki. Następnie możemy z bardzo dużej palety bezpłatnych aplikacji i programów wybrać takie, które najbardziej pasują do naszego stylu nauczania i spróbować przygotować z ich użyciem prosty materiał. W wyszukaniu takiego narzędzia może pomóc wypracowany w programie Cyfrowa Historia kurs „Jak tworzyć treści historyczne z użyciem digital storytellingu?”, w którym znajduje się obszerny przegląd różnych narzędzi do digital storytellingu. Większość rozwiązań cyfrowych przeznaczonych do wykorzystania w edukacji ma bardzo dobrze przygotowaną obudowę edukacyjną, w szczególności samouczki.
O jednej rzeczy natomiast trzeba pamiętać – nie powinno się przenosić wprost naszych przyzwyczajeń z tradycyjnych sposobów wykorzystywania różnych form narracji. Dobrym przykładem są tu cyfrowe osie czasu. Jesteśmy przyzwyczajeni, że oś czasu wykorzystywana w edukacji przeważnie jest bardzo syntetyczna. Zaletą rozwiązań cyfrowych jest natomiast to, że jeden materiał jednocześnie może być bardzo syntetyczny i umożliwiać zapoznanie z informacjami pogłębiającymi wiedzę. Co więcej, dużo łatwiej jest przedstawić w nim nie tylko linearną naturę procesu historycznego, ale też relacje pomiędzy zjawiskami zachodzącymi w różnych obszarach życia społecznego.
Potencjał, który w edukacji tworzy digital storytelling, jest duży i szkoda byłoby go nie wykorzystać w nauczaniu historii. Co ciekawe i warte zauważenia – wprawdzie uczniowie i uczennice faktycznie są dużo sprawniejsi od starszych pokoleń w komunikacji cyfrowej, jednak wielu z rozwiązań (narzędzi) wykorzystywanych w digital storytellingu nie znają. Dlatego dość łatwo dają się zaangażować we wspólną naukę korzystania z nich.
Autor: Rafał Szymczak – ekspert w obszarze Data Storytelling, Bussines Inteligence i doradztwa komunikacyjnego. Ma ponad 25-letnie doświadczenie w doradztwie komunikacyjnym, zarządzaniu projektami, analizowaniu danych jakościowych i ilościowych oraz szkoleniach. Od 10 lat rozwija swoje kompetencje w obszarze analizy i komunikacji danych wykorzystujących narzędzia cyfrowe, prowadzi szkolenia z tego zakresu. Współautor obywatelskiego e-podręcznika do HiT www.cyfrowyHiT.pl. Prowadzi blogi opowiadane.com.pl i businessintelligence.pl.
Artykuł powstał w ramach programu Cyfrowa Historia prowadzonego przez Fundację Szkoła z Klasą we współpracy z Asociación Smilemundo i King Baudouin Foundation dzięki finansowaniu Komisji Europejskiej ze środków programu Erasmus+.