Zabawa w edukacji to nie tylko przyjemność, ale także skuteczna metoda przyswajania wiedzy. Aktywizujące formy, praca grupowa i elementy grywalizacji nie tylko pobudzają umysły uczniów i uczennic, ale także budują relacje i rozwijają umiejętności społeczne. Jednak warto pamiętać, że zabawa w szkole powinna być równocześnie źródłem radości, a nie wyłącznie narzędziem. W dobie edutainmentu i komercjalizacji, istotne jest zachowanie równowagi między nauką a spontaniczną radością z zabawy, by nie utracić dobroczynnego wpływu tego elementu na życie i relacje szkolne.

Czym jest edutainment?

Edutainment, inaczej edurozrywka lub eduzabawa, to termin, który powstał z połączenia słów education i entertainment. Pod pojęciem edutainment, kryją się działania bardzo atrakcyjne dla dzieci i młodzieży, rodziców i kadry pedagogicznej, a także przemysłu telewizyjnego, radiowego, internetowego. Celem specjalnie przygotowanych programów, bajek, filmów i słuchowisk jest przede wszystkim nauka, zabawa zaś jest wyłącznie sposobem uatrakcyjnienia lub ukrycia przekazu o charakterze edukacyjnym.

Mniej czasu na zabawę

Od połowy poprzedniego stulecia ilość wolnego czasu, jakim dysponują dzieci, stopniowo się zmniejsza. W czas zabaw wkraczają zajęcia edukacyjne, które, choć są bardzo ważne, nie powinny stawać się istotniejsze od zabawy. Okazji wykorzystania swojego dziecięcego czasu na nieskrępowaną zabawę nie da się odrobić. Zabawa pełni zbyt ważną funkcję w życiu człowieka, by pozwolić jej zaniknąć lub ją zbyt drastycznie ograniczyć. Dorosłym trzeba zatem przypominać, aby stwarzali młodym ludziom okazję do zabawy i nie odbierali takich możliwości. Warto również przypominać o dobrodziejstwach, jakie zawdzięczają zabawie sami dorośli.

Funkcje zabawy w procesie edukacji

Zabawa w edukacji pełni wiele istotnych funkcji, które mają głęboki wpływ na rozwój uczniów i uczennic. Nie tylko dostarcza przyjemności i umożliwia oderwanie się od codzienności, ale także realizuje szereg celów edukacyjnych. W zależności od rodzaju zabawa uczy eksplorowania różnych obiektów, pomysłów i rozwiązań, rozwija wyobraźnię oraz szereg innych umiejętności poznawczych i motorycznych. Ponadto, uelastycznia mózg, stymuluje pomysłowość oraz uczy regulacji emocji i przestrzegania zasad i reguł. Zabawa ćwiczy również ludzi w współpracy grupowej, uczy zdrowej rywalizacji i przyzwyczaja do przemienności sukcesów i porażek w życiu. Dodatkowo zmusza do przyjmowania różnych punktów widzenia oraz rozwija rozumienie siebie, innych oraz relacji z otoczeniem.

Zabawa w procesie edukacji ma również więcej złożonych funkcji z różnych obszarów. Dzięki zabawie dzieci mają okazję eksplorować złożoność świata i przygotować się do ról oraz zadań w dorosłym życiu. Zabawa pełni także istotną rolę w pracy z emocjami i stresem oraz w budowaniu i podtrzymywaniu relacji międzyludzkich, co jest szczególnie istotne w kontekście pracy w wielokulturowym środowisku. Wartość zabawy w edukacji jest nie do przecenienia, ponieważ stanowi naturalne laboratorium życia społecznego i trening interpersonalny, który przyczynia się do wszechstronnego rozwoju uczestników.

Przywracanie frajdy w nauce

Coraz większą wagę przywiązuje się do przywracania frajdy w nauce wśród dzieci. Tworzenie bezpiecznej przestrzeni do eksperymentowania i swobodnego zawieszenia zasad i ograniczeń rzeczywistości społecznej i fizycznej staje się niezwykle potrzebne, zarówno dla młodszych, jak i starszych uczniów. W kontekście doświadczeń migracyjnych i uchodźstwa, psychoterapeuci podkreślają znaczenie zabawy i rozrywki jako elementów niezbędnych w procesie zdrowienia z traum i adaptacji kulturowej, które nazywają „wyspami szczęścia”. Dlatego warto odważyć się na eksperymentowanie z metodami edukacyjnymi, które integrują zabawę z nauką. Mimo że inwestycja czasowa może się wydawać duża, warto zauważyć, że jako kadra szkolna dysponujemy czasem, który można wykorzystać zarówno na naukę, eduzabawę lub po prostu nieskrępowaną rozrywkę, wzbogacając tym samym doświadczenie edukacyjne uczniów i uczennic.

Pomysły na zabawy w procesie edukacyjnym

Podsuwamy Wam kilka propozycji materiałów, które poprzez eduzabawę pozwolą na budowanie w klasie klimatu burzącego bariery i uprawomocniające zabawę w czasie szkolnym i pozaszkolnym.

  • Razem w Klasie. Wspólny język. Nowe grywalności kalamburów – gra karciana wzorowana na popularnych kalamburach, pobudzająca motywację do dogadania się bez użycia słów, za pomocą rysunków, ruchu, ciała, emocji. 
  • Karty Krople Uważności – można o nich myśleć i rozmawiać, odnajdywać w nich mniej i bardziej oczywiste elementy. Pozwalają, jak w soczewce, zebrać myśli wokół proponowanej praktyki lub rysunku i skupić uwagę. Ułatwią nauczycielom i nauczycielkom, a także uczniom i uczennicom zrelaksowanie się i wyciszenie, a także pomogą rozmawiać o emocjach, odczuciach i refleksjach.
  • Infografiki Razem w Klasie – zestaw infografik dla uczennic i uczniów obrazujący techniki samoregulacji, są dodatkiem do pięcioetapowego protokołu pierwszej pomocy emocjonalnej. Pomoże osobom w klasie być bardziej uważnymi na reakcje z ciała, zauważać stres oraz redukować jego skutki. Wesprze także umiejętność samoregulacji i rezyliencji.
  • Wielkoformatowe kolorowanki – propozycje aktywności ułatwiające komunikację w grupie, nawet bez słów. Dostarczy uczniom i uczennicom rozrywki, relaksu i wzmocni współpracę i relacje w grupie.
  • Plakaty Ciastek i Droga – to narzędzia pracy o prostym kształcie, które pozwala swobodnie pracować – pisać, rysować czy wyklejać – dużej grupie osób.

Artykuł powstał na podstawie tekstu Dominiki Cieślikowskiej, w ramach cyklu artykułów promujących publikację Razem w Klasie 2, stworzoną w programie Razem w Klasie realizowanego przez Fundację Szkoła z Klasą oraz Plan International.