Minęły dwa lata od wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie. Wiadomo już, że wiele obywatelek i obywateli ukraińskich razem ze swoimi dziećmi zostanie w Polsce na dłużej, a być może na zawsze. W związku z tym, konieczne jest dalsze, intensywne wspieranie szkół, do których dołączyły (i wciąż dołączają) dzieci i młodzież z doświadczeniem uchodźstwa. Wielokulturowość w edukacji jest nową codziennością polskich szkół, które potrzebują działań długofalowych i  kompleksowych strategii budowania i rozwijania szeroko rozumianej inkluzywności.

Sytuacje kryzysowe a znaczenie edukacji

W sytuacjach kryzysowych kluczowe znaczenie, oprócz zabezpieczenia podstawowych potrzeb życiowych, ma dla dzieci i młodzieży edukacja. 

Edukacja, w szczególności stacjonarna, odgrywa bardzo ważną rolę w zapewnieniu dziecku w kryzysie poczucia stabilności, przynależności i możliwości budowania relacji społecznych. Badania potwierdzają, że istnieje korelacja między edukacją a spójnością społeczną. Szkoły pomagają stworzyć poczucie przynależności poprzez wspieranie szacunku i równego traktowania. Przyczyniają się w ten sposób do budowania bardziej spójnego społeczeństwa, które integruje i akceptuje różne grupy.

W roku szkolnym 2022/23 w polskich szkołach i przedszkolach uczyło się około 188 000 dzieci i młodzieży z Ukrainy.

  • Edukacja przedszkolna objęła około 44 000 dzieci.
  • Około 117 000 dzieci uczyło się w szkołach podstawowych.
  • Około 27 000 uczyło się w szkołach średnich.
  • Szacuje się, że około 224 000 dzieci i młodzieży pozostawało poza polskim systemem edukacji.

Włączenie do szkół w krótkim czasie prawie 190 000 dzieci z doświadczeniem migracji i uchodźstwa, często po traumatycznych przeżyciach, postawiło przed kadrą nauczycielską nowe wyzwania.

Program Razem w Klasie - budowanie wsparcia systemowego

Dzięki programowi Razem w Klasie, który realizowaliśmy w okresie od czerwca 2022 do listopada 2023,  Fundacja Szkoła z Klasą stworzyła system wsparcia dla nauczycieli i nauczycielek, co miało ogromne znaczenie wobec braku powszechnej pomocy dla szkół, które znalazły się w nowej i pełnej wyzwań sytuacji.

Program dotarł do 2 116 szkół i placówek edukacji pozaformalnej. 

Wsparliśmy 1 727 szkół w całej Polsce, co stanowi blisko 10% wszystkich placówek. Dotarliśmy zarówno do dużych miast, w których, jak wiedzieliśmy, było najwięcej ukraińskich dzieci i młodzieży, ale – co ważniejsze z naszej perspektywy i co szczególnie świadczy o sukcesie programu – również do miasteczek powiatowych i małych wsi, gdzie czasami w szkole było tylko jedno lub kilkoro ukraińskich dzieci. Każde dziecko, które mogliśmy wesprzeć, było dla nas tak samo ważne, a wielu nauczycieli podkreślało, że wsparcie od nas to jedyne wsparcie, jakie otrzymali.

W tych szkołach uczyło się  39 061 uczennic i uczniów z Ukrainy, co stanowi około 20% z 188 000 dzieci, które były lub są objęte polskim systemem edukacji formalnej.

475 szkół ubiegało się o minigranty na przekształcenie przestrzeni szkolnych, tak aby sprzyjały dobrostanowi i integracji dzieci i młodzieży. 20 szkół otrzymało po 10 000 zł oraz wsparcie edukacyjne. Efekty tego wsparcia były spektakularne. 

Oprócz szkół w programie uczestniczyło 389 podmiotów edukacji pozaformalnej, tj.: biblioteki, domy kultury, świetlice i lokalne centra aktywności. Odbiór programu Razem w Klasie  wśród tych instytucji był bardzo pozytywny. Wiele z nich stwierdziło, że wcześniej nie było żadnej oferty materiałów edukacyjnych do pracy w środowisku wielokulturowym skierowanej specjalnie do nich. Miejsca te odwiedziło w roku szkolnym 2022/23 30 699 dzieci lub młodzieży ukraińskiej. 

Ideę programu pięknie oddała Iwona Pietrzak-Płachta, Nauczycielka Roku 2022, nauczycielka bibliotekarka z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Pliszczynie, która napisała:

Razem w Klasie to program, w którym jest morze uważności, wsparcia, gościnności i życzliwości, które budują mosty i przynoszą ukojenie. Materiały programu są wyjątkowe. Kolorowe, cudowne. To cała masa pomysłów, wzmocnienia, ale i zabawy dla nauczycieli, w tym dla nas – nauczycieli bibliotekarzy – i dla naszych dzieciaków w szkołach. Wszystkich – nie ma znaczenia, z jakiego kraju pochodzą. I do tego ogrom ciekawej, nie przytłaczającej wiedzy. Moja biblioteka często zamienia się w salon relaksu – dzięki piłeczkom sensorycznym. W salon gier - dzięki kalamburom. W świątynię uważności – dzięki kartom uważności. Bezcenne w szkole, która często pędzi, nie mając czasu na uważność.

Zachęcamy do zapoznania się z pełnym raportem oraz wspierania naszych działań w obszarze wielokulturowości. 

Program Razem w Klasie powstał w odpowiedzi na wybuch wojny w Ukrainie w 2022 r. i potrzebę szybkiego wsparcia nauczycieli i klas szkolnych, w których z dnia na dzień pojawili się uczniowie uciekający z Ukrainy. Stworzyliśmy ten program, aby móc wspólnie z nauczycielkami i nauczycielami budować mosty między różnymi kulturami i doświadczeniami dzieci i młodzieży. Koncentrujemy się na tworzeniu przyjaznego i integracyjnego środowiska, które będzie wspierające dla każdego ucznia i uczennicy. Uważamy, że szkoła może być przestrzenią, w której każda młoda osoba, bez względu na pochodzenie i trudne doświadczenia, może pielęgnować swoje talenty i posiadać równe szanse rozwoju.