Wiele nauczycielek i wielu nauczycieli zastanawia się czym właściwie jest odporność psychiczna? Często też pada pytanie, czy z odpornością psychiczną się rodzimy, czy jest to cecha, którą nabywamy w ciągu naszego życia? W poniższym artykule postaram się spojrzeć na odporność psychiczną z bardzo praktycznej strony.
Jak budować własną odporność psychiczną?
Krok pierwszy – rozwój czy zwój?
Czy wiesz czego potrzebujesz dokładnie w tym momencie, w którym czytasz ten artykuł? Część z nas będzie potrzebowała dodatkowych wiadomości, które pomogą radzić sobie w trudnych sytuacjach. Natomiast wielu potrzebuje czegoś odwrotnego, co ja nazywam “zwojem osobistym”. Chodzi o miejsce, w którym osoba czytająca jest tak zmęczona, że na ten moment potrzebuje po prostu odpocząć, zawinąć się w koc, napić się herbaty, zregenerować siły i przestać być w ciągłej gotowości do rozwoju. Zapraszam Was do strefy osobistego relaksu.
Tych, którzy zdecydowali się na dalszy rozwój w celu pogłębienia umiejętności związanych z odpornością psychiczną, zapraszam zatem do dalszej pracy. Pierwszym krokiem, który proponuję, będzie autodiagnoza. Zachęcam do wzięcia kartki, długopisu i odpowiedzenia sobie na kilka pytań.
Autodiagnoza/moje przekonania wokół tematu odporności:
- Czy wiem, co powoduje w pracy, że jestem zmęczona/zmęczony?
- Czy potrafię określić moją strefę wpływu? Czy staram się ją powiększać?
- Czy sprawczość jest dla mnie tylko sloganem, czy motywacją do rozwoju?
- Czy zmęczenie/zniechęcenie pozwala mi na rozwój osobisty?
- Czy widzę „światełko w tunelu”?
Zwróć uwagę szczególnie na 4. i 5. punkt. Jeśli na te pytania Twoja odpowiedź brzmi “nie”, warto rozważyć, czy odpoczynek nie będzie w tym momencie najlepszym rozwiązaniem.
Podstawy teoretyczne
Możemy przyjąć dwie definicje odporności psychicznej:
Cecha osobowościowa, umiejętność powrotu do równowagi po zaistnieniu trudnych zdarzeń życiowych. (Gwiżdż, 2021; Stefańska-Klar, 2016)
Metaforycznie w odniesieniu do człowieka, ten fizyczny termin, oznacza zdolność do pozytywnego przystosowania się do stresujących, trudnych, zdarzeń życiowych i szybkiego powrotu do równowagi. (Heszen-Celińska i Sęk, 2020)
W pracy nad budowaniem odporności psychicznej warto zwrócić się ku swoim zasobom (wewnętrznym i zewnętrznym), potraktować poważnie to, co jest Twoją mocną stroną.
Do zasobów wewnętrznych możemy zaliczyć:
- nasze mocne strony tj, np. inteligencja, poczucie humoru, cierpliwość;
- wszystko co potrafimy, czyli nasze umiejętności i uprawnienia;
- doświadczenia życiowe – przeżycia i wspomnienia;
- wiedza (ogólna i specjalistyczna).
Do zasobów zewnętrznych możemy zaliczyć:
- system specjalistycznego wsparcia (opieka zdrowotna, instytucje i organizacje wspierające zdrowie);
- bezpieczne miejsca, czyli przestrzenie, w których czujesz się najbardziej komfortowo;
- dobra materialne;
- dobra niematerialne tj. dostęp do informacji, możliwość rozwoju.
Każdy z nas coś ma, coś potrafi i z kimś jest w relacjach. Naszym zadaniem jest zwrócić się ku tym zasobom, zauważyć je i świadomie z nich korzystać, aby budować poczucie wewnętrznej mocy, które bezpośrednio wzmacnia naszą odporność psychiczną.
Na koniec zapraszam Cię do krótkiego zadania, które ma na celu pracę z Twoimi zasobami.
Kiedy doświadczasz trudnej sytuacji, warto żebyś zastanowił/a się nad tym, czego potrzebujesz. Pomyśl i zapisz:
- Co sprawia, że nabierasz sił?
- Z kim lubisz być teraz w kontakcie?
- Komu zależy na tobie (choć trochę)?
- Co do tej pory sprawdzało się w trudnych sytuacjach?
- Co inni mówią, że w tobie cenią?
W przypadku chronicznego zmęczenia lub utrzymującego się obniżonego nastroju warto zwrócić się o pomoc do specjalistów w zakresie zdrowia psychicznego. Czasem to jedyna droga, aby ruszyć dalej.
Powyższe ćwiczenie może pomóc ci w momencie, w którym będziesz przeżywać chwilowy spadek nastroju czy motywacji. W trudniejszych momentach możesz przypomnieć sobie, jak wiele zasobów posiadasz i że obecna sytuacja cię nie definiuje. Po prostu ci się przydarza.
Autor: Maciej Wojdyna, psycholog, pedagog, trener i nauczyciel dyplomowany, założyciel Przestrzeni Głębokiej Edukacji.
Artykuł powstał na podstawie webinaru, który odbył się w ramach programu Kurs na Odpornosć. Szkoła z Klasą. “Odporność zaczyna się od nauczyciela – jak budować własną odporność psychiczną, by móc wspierać uczniów?” dostępnego do wysłuchania w całości na kanale Fundacji: https://www.youtube.com/watch?v=VzxBmG51TWg