15 lipca obchodzimy Dzień bez Telefonu – to doskonała okazja, aby przyjrzeć się naszym cyfrowym nawykom i zadbać o swój dobrostan cyfrowy. Żyjemy w świecie, który nieustannie walczy o naszą uwagę. Ciągłe  powiadomienia: lajki, wiadomości, nowe posty i wideo sprawiają, że trudno oderwać się od ekranu. To nie przypadek – aplikacje i media społecznościowe są projektowane tak, aby maksymalnie angażować nasz czas i emocje. W efekcie przyzwyczailiśmy się do bycia w nieustannym “kontakcie” z wirtualną rzeczywistością  i wielu z nas doświadcza lęku, że coś ważnego nas ominie, kiedy odłożymy telefon.

Na czym polega dobrostan cyfrowy?

Dobrostan cyfrowy to subiektywne poczucie osoby, że optymalnie korzysta z technologii cyfrowych. To stan komfortu, w którym jest zachowana równowaga pomiędzy korzystaniem z sieci a innymi aktywnościami w codziennym życiu.

Należy pamiętać, że na nasz dobrostan cyfrowy, podobnie jak na ogólne samopoczucie, wpływa wiele czynników, takich jak sytuacja rodzinna i szkolna, relacje ze znajomymi, nastawienie do życia, a nawet pora dnia. 

Dobrostan jest kwestią indywidualną, dlatego pewne zachowania cyfrowe, które na jedne osoby wpływają korzystnie, u innych mogą być obciążające. Dla przykładu, podczas gdy jedna osoba, grając w grę komputerową, czuje zadowolenie i satysfakcję z nowych umiejętności, jej rówieśnicy grający w tę samą grę mogą zwrócić uwagę na mroczną grafikę czy niepokojącą muzykę i odczuwać w związku z tym nieprzyjemne emocje.

Dlaczego higiena cyfrowa jest ważna?

Intensywne korzystanie z internetu i narzędzi cyfrowych może się wiązać ze zjawiskiem FOMO (ang. fear of missing out), czyli z lękiem przed odłączeniem od sieci. Z raportu FOMO 2022.Polacy a lęk przed odłączeniem wynika, że nastolatki są najbardziej narażoną na to grupą. Co trzeci młody człowiek mocno odczuwa lęk przed odłączeniem od mediów społecznościowych i informacji, a nie doświadcza go jedynie 6% nastolatek i nastolatków.

Naukowczynie zwracają uwagę, że nadmierne korzystanie z technologii oraz przeładowanie bodźcami i informacjami – zwłaszcza w przypadku dzieci i młodzieży – mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie oraz zdrowie. Przyczyniają się do problemów z koncentracją, bólów głowy, stresu, bezsenności, a nawet do problemów psychicznych. W świetle tego istotne staje się promowanie higieny cyfrowej i rozwijanie dobrostanu cyfrowego.

Higiena cyfrowa to codzienne, małe decyzje, które pomagają nam zachować równowagę między światem online a offline. To także świadome i odpowiedzialne korzystanie z internetu, które wspiera nasze zdrowie psychiczne. Dobrymi praktykami dotyczącymi higieny cyfrowej są m.in.:

  • wyłączanie powiadomień w czasie nauki, pracy lub odpoczynku,
  • wyznaczanie konkretnych pór na korzystanie z mediów społecznościowych,
  • robienie regularnych przerw od ekranu,
  • wybieranie treści, które naprawdę nas wzbogacają,
  • dbanie o kontakt twarzą w twarz z innymi ludźmi.

Szkoła też może uczyć higieny cyfrowej!

W szkolnym plecaku obok zeszytów i drugiego śniadania  niemal zawsze znajdziemy telefon. Smartfon to dziś codzienność także w środowisku szkolnym, dlatego warto  wprowadzać do rozmów w klasie tematy związane z dobrostanem cyfrowym – czyli balansem między życiem wirtualnym a realnym i poczuciem, że technologia może nas wspierać i nam służyć, a nie obciążać. Dobrą praktyką są też lekcje wychowawcze, podczas których uczniowie mogą porozmawiać o własnych emocjach i cyfrowych przyzwyczajeniach. Nie w formie moralizowania, ale z uważnością i ciekawością.

Jak zadbać o cyfrowy dobrostan? - wskazówki dla nauczycieli

  • Wyznacz sobie czas offline – zadbaj o swój “(s)pokój nauczycielski” wyznacz sobie godziny bez telefonu w ciągu dnia np. zalecane ostatnie 2 godziny przed snem.
  • Wyłącz powiadomienia – szczególnie podczas lekcji, odpoczynku.
  • Zastanów się, co ci daje dana aplikacja – relaks, wiedzę, kontakt z kimś ważnym? Czy może tylko stres i poczucie straty czasu?
  • Rozmawiaj w klasie o emocjach związanych z korzystaniem z technologii – jak reagują młodzi ludzie na treści w social mediach, jak wyglądają ich relacje w internecie?
  • Dawaj przykład – zarówno w szkole, jak i w domu. Dzieci uczą się przede wszystkim poprzez obserwację.

Droga do osiągnięcia dobrostanu cyfrowego to nie tylko ograniczanie używania narzędzi cyfrowych czy minimalizowanie czasu spędzanego online, ale przede wszystkim rozwijanie świadomości własnych zachowań i nawyków cyfrowych oraz zrozumienie ich wpływu na samopoczucie. Istotne jest, by młodzi ludzie nauczyli się rozpoznawać swoje potrzeby związane z funkcjonowaniem w świecie cyfrowym, wiedzieli, jak czerpać satysfakcję z korzystania z technologii, oraz potrafili radzić sobie z zagrożeniami, które temu towarzyszą.

Chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak wprowadzić na lekcje temat dobrostanu cyfrowego? Zajrzyj na stronę 42 naszego podręcznika Postaw na cyfrowe obywatelstwo. Skorzystaj także z wielu innych gotowych scenariuszy zajęć dla szkół ponadpodstawowych!