Potencjały i wyzwania w budowaniu wielokulturowej szkoły w kontekście wojny w Ukrainie według nauczycieli i nauczycielek.
Wojna w Ukrainie bardzo silnie dotknęła dzieci ukraińskie, które przybyły do Polski i podjęły naukę w placówkach edukacyjnych w naszym kraju.
Organizacja takiej edukacji jest trudna z kilku względów, o jakich warto napisać. Po pierwsze, w krótkim czasie w wielu szkołach pojawiła się w duża liczba dzieci, co wymagało zmian organizacyjnych wprowadzanych ad hoc. Po drugie, dzieci i ich rodziny nie przybyły ze względu na podjętą w zwykłych warunkach decyzję, lecz zostały zmuszone sytuacją kryzysową. Wyzwaniem są więc nie tylko różnice kulturowe i komunikacyjne czy wspólna skomplikowana historia Polski i Ukrainy, ale także sytuacja psychiczna i emocje, jakie przeżywają osoby z doświadczeniem uchodźczym. Część z nich ma zresztą za sobą traumatyczne doświadczenia związane z obcowaniem ze śmiercią i cierpieniem spowodowanym wojną. Po trzecie, dzieci przybyły z innego systemu edukacyjnego, który, pomimo pewnych podobieństw, różni się od polskiego, co samo w sobie stanowi gigantyczne wyzwanie.
Powstała zatem potrzeba wstępnego rozpoznania tego, jaka jest praktyka edukacji tych uczniów w Polskich szkołach w kontekście przygotowania instytucjonalnego, kompetencji nauczycieli, ale też wyzwań związanych z relacjami rówieśniczymi, relacjami nauczyciel-uczeń, a także tymi, w które są zaangażowane rodziny dzieci z Ukrainy. Istotnymi kwestiami do rozpoznania były również różne aspekty zdrowia psychicznego tej grupy uczniów i uczennic oraz obciążenia, jakie te sytuacja przyniosła kadrze pedagogicznej.
Raport ten wydajemy w czasie szczególnym. Minął okres pospolitego ruszenia i spontanicznej pomocy migrantom wojennym. Wojna trwa ponad sześć miesięcy. Ujawnił się już szereg problemów prawnych, kulturowych i społecznych związanych ze wsparciem migrantów w Polsce.
Do udziału w badaniu Fundacja Szkoła z Klasą zaprosiła 110 szkół, do których po wybuchu wojny dołączyły dzieci z Ukrainy. Wszystkie te placówki zostały objęte wsparciem materialnym, wsparcie merytoryczne a wsparcie szkoleniowe od Fundacji Szkoła z Klasą zostało dla nich przewidziane od września 2022. Odpowiedzi udzielili przedstawiciele 71 szkół zlokalizowanych na terenie całego kraju – 71 dyrektorów oraz 792 nauczycielek i nauczycieli.
Ogromnym wyzwaniem jest to, że zdecydowana większość nauczycieli i nauczycielek, którzy obecnie mierzą się z edukacją uczniów z Ukrainy, nie miała doświadczeń lub miała niewielkie doświadczenia w pracy z młodymi ludźmi z Ukrainy lub innych krajów. Z wieloma uczniami i uczennicami z Ukrainy pracowało jedynie 4% badanych nauczycieli. Do tego prawie dziewięciu na dziesięciu nauczycieli nie zna języka ukraińskiego. Jedna trzecia osób pracujących z dziećmi z Ukrainy przybyłymi w wyniku wojny do momentu zbierania danych nie uczestniczyła w żadnym szkoleniu dotyczącym metodyki pracy z tą grupą dzieci.
W głównym raporcie, bazując na wynikach i interpretacjach naszego badania, zaproponowaliśmy szereg pomysłów i inspiracji dotyczących filozofii wsparcia i pomysłów na edukację dzieci z Ukrainy.
