Współpraca szkoły z rodzicami to nie tylko konieczność, potrzeba wynikająca ze wspólnoty celów, ale również wymóg prawny. Wiele dokumentów, poczynając od Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, na statucie i regulaminach szkolnych kończąc, określają prawa i obowiązki dorosłych względem dzieci.
Jeżeli poznamy te przepisy, będzie nam łatwiej formułować własne oczekiwania i wyjść naprzeciw oczekiwaniom rodziców. Znajomość przepisów zwiększa poczucie pewności siebie.
Oto lista aktów prawnych, w których znajdziemy prawa i obowiązki rodziców w relacjach ze szkołą:
- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
- Konwencja o Prawach Dziecka
- Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców
- Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
- USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
- USTAWA z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty
Prawa i obowiązki rodziców wynikające z tych aktów, to:
Rodzice mają prawo:
- pierwszeństwa w wyborze rodzaju nauczania, którym objęte będą ich dzieci. (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Art. 26)
- być otaczani szacunkiem za ich odpowiedzialność jako pierwszych i najważniejszych wychowawców młodzieży. Oznacza to poszanowanie ich rodzicielskiej roli i wynikających z niej obowiązków. W swych wysiłkach wychowawczych powinni być wspierani przez całe społeczeństwo, a w szczególności przez osoby zaangażowane w edukację. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Preambuła)
- do wychowywania swoich dzieci w duchu tolerancji i zrozumienia dla innych, bez dyskryminacji wynikającej z koloru skóry, rasy, narodowości, wyznania, płci oraz pozycji ekonomicznej (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 1)
- do uznania ich prymatu jako „pierwszych nauczycieli” swoich dzieci (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 2)
- do pełnego dostępu do formalnego systemu edukacji dla swoich dzieci z uwzględnieniem ich potrzeb, możliwości i osiągnięć (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 3)
- dostępu do wszelkich informacji o instytucjach oświatowych, które mogą dotyczyć ich dzieci. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 4)
- wyboru takiej drogi edukacji dla swoich dzieci, która jest najbliższa ich przekonaniom i wartościom uznawanym za najważniejsze dla rozwoju ich dzieci. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 5)
- domagania się od formalnego systemu edukacji tego, aby ich dzieci osiągnęły wiedzę duchową i kulturową. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art.6)
- wpływać na politykę oświatową realizowaną w szkołach ich dzieci. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 7)
- wydawania opinii i przeprowadzania konsultacji z władzami odpowiedzialnymi za edukację na wszystkich poziomach ich struktur. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art.8)
- do pomocy materialnej ze strony władz publicznych, eliminującej wszelkie bariery finansowe, które mogłyby utrudnić dostęp ich dzieci do edukacji. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art.9)
- żądać od odpowiedzialnych władz publicznych wysokiej jakości usługi edukacyjnej. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 10)
- do zapewnienia mu [dziecku], w sposób odpowiadający rozwojowi jego zdolności, możliwości ukierunkowania go i udzielenia mu rad przy korzystaniu przez nie z praw przyznanych mu w niniejszej konwencji. (Konwencja o Prawach Dziecka, Art.5)
- do ukierunkowania dziecka w korzystaniu z jego prawa w sposób zgodny z rozwijającymi się zdolnościami dziecka. (Konwencja o Prawach Dziecka, Art. 14)
- do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania. (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej)
- do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej)
- do tego, że ich dzieci nie będą musiały uczęszczać do szkół, które nie zgadzają się z ich własnymi przekonaniami moralnymi i religijnymi. W szczególności wychowanie seksualne, stanowiące podstawowe prawo rodziców, winno dokonywać się zawsze pod ich troskliwym kierunkiem, zarówno w domu, jak i w wybranych i kontrolowanych przez nich ośrodkach wychowawczych.
- do żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej)
- do wspomagania przez szkołę wychowawczej roli rodziny (USTAWA z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty)
Rodzice/opiekunowie prawni mają obowiązek:
- wychowywać swoje dzieci w sposób odpowiedzialny i nie zaniedbywać ich. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 2)
- zaangażowania się jako partnerzy w nauczaniu ich dzieci w szkole. . (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 3)
- przekazywania wszelkich informacji szkołom, do których uczęszczają ich dzieci, informacji dotyczących możliwości osiągnięcia wspólnych, (tj. domu i szkoły) celów edukacyjnych. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 4)
- dokonania świadomego wyboru drogi edukacyjnej, jaką ich dzieci powinny zmierzać (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 5)
- wychowywania swoich dzieci w poszanowaniu i akceptowaniu innych ludzi i ich przekonań (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 6)
- osobiście włączać się w życie szkół ich dzieci i stanowić istotną część społeczności lokalnej (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art.7)
- tworzyć demokratyczne, reprezentatywne organizacje na wszystkich poziomach. Organizacje te będą reprezentowały rodziców i ich interesy. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art.8)
- poświęcać swój czas i uwagę swoim dzieciom i ich szkołom, tak aby wzmocnić ich wysiłki skierowane na osiągnięcie określonych celów nauczania. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art.9)
- poznać siebie nawzajem, współpracować ze sobą i doskonalić swoje umiejętności „pierwszych nauczycieli” i partnerów w kontakcie: szkoła – dom. (Europejska Karta Praw i Obowiązków Rodziców, Art. 10)
- do zapewnienia mu [dziecku], w sposób odpowiadający rozwojowi jego zdolności, możliwości ukierunkowania go i udzielenia mu rad przy korzystaniu przez nie z praw przyznanych mu w niniejszej konwencji. (Konwencja o Prawach Dziecka, Art. 5)
- do ukierunkowania dziecka w korzystaniu z jego prawa w sposób zgodny z rozwijającymi się zdolnościami dziecka. (Konwencja o Prawach Dziecka, Art. 14)
- zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne (USTAWA z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty)
- zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć (USTAWA z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty)
- Rodzice lub w określonych przypadkach opiekunowie prawni ponoszą główną odpowiedzialność za wychowanie i rozwój dziecka. Jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka ma być przedmiotem ich największej troski. (Konwencja o Prawach Dziecka, Art. 18)
- Rodzice (rodzic) lub inne osoby odpowiedzialne za dziecko ponoszą główną odpowiedzialność za zabezpieczenie, w ramach swych możliwości, także finansowych, warunków życia niezbędnych do rozwoju dziecka. (Konwencja o Prawach Dziecka, Art. 27)
Dokładne cytaty i obszerniejsze wyciągi z aktów prawnych znajdziesz na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej: https://men.gov.pl/zycie-szkoly/rady-rodzicow/prawa-rodzicow-2.html
Opracowała: Katarzyna Czeczott-Łukasik
