Wakacje, czas odpoczynku, oczekiwany przez wiele i wielu z nas. Dla osób nauczycielskich, okres letni może być idealną okazja do włączenia praktyk uważności (mindfulness) w codzienne życie. Po intensywnym roku szkolnym, wakacje mogą stanowić niepowtarzalną możliwość na pogłębienie świadomego bycia, oddechu i głębokiego relaksu, aby zregenerować się przed nadejściem kolejnego września.
Czym właściwie jest uważność?
“Uważność to skupianie uwagi na chwili obecnej w sposób akceptujący i nieoceniający”*. W praktyce polega to na wielokrotnym powracaniu do “tu i teraz” z zachowaniem spokoju i życzliwości. Nie zatrzymywaniu uwagi na przelotnych przeżyciach: myślach, uczuciach, fizycznych doznaniach czy nagłych impulsach. Uważność to zwolnienie tempa, sztuka niełatwa, choć bardzo potrzebna. Wymaga ona czasu, którego podczas wakacji mamy nieco więcej niż w ciągu roku szkolnego. Proces wdrożenia nowego nawyku zajmuje średnio ok. 8 tygodni, więc przerwa wakacyjna to idealny moment, żeby zadbać o rozwój uważności. Jest to najlepszy czas, aby spokojnie, bez stresu i napięcia skupić się wyłącznie na sobie i tym, co czujemy.
Jak trenować uważność?
Ćwiczenia wzmacniające uważność i koncentrację używają kotwic. “Zarzucenie kotwicy” to skupienie uwagi na dowolnej rzeczy – oddechu, swoim ciele, zmysłach, obrazie. W momencie rozproszenia, który jest całkowicie normalnym zjawiskiem, praktyka pomaga Ci je zauważyć i sprowadza uwagę z powrotem do miejsca, w którym chciałeś i chciałaś, żeby była.
Ćwiczenia uważności - inspiracje dla nauczycieli i nauczycielek
Bycie tu i teraz
Jedną z podstaw uważności jest skoncentrowanie na ciele i tym, co w nim odczuwamy. Gdy tracimy kontakt z ciałem, nie odbieramy w pełni informacji o swoich emocjach i odczuciach. Skupienie się na nim pozwala nam osadzić się i powrócić do “tu i teraz”. To praktyka uważności, w której szczególnie ważne jest Twoje ciało
Połóż się wygodnie. Zauważ, które części ciała przylegają do podłoża, a które go nie dotykają. Weź kilka głębokich wdechów i wydechów. Zastanów się, jak na te oddechy reaguje Twoje ciało? Następnie postaraj się skupić na każdej z części ciała. Wędruj myślami powoli od stóp po czubek głowy. Co czujesz? Może pojawiają się jakieś odczucia z zewnątrz (np. dotyk ubrania) lub odczucia z wnętrza ciała (np. mrowienie). Jeśli Twoje myśli gdzieś uciekają, zauważ je i wróć z powrotem do praktyki. Zastanów się na koniec, jak często rozpraszał się Twój umysł? Czy były jakieś części ciała, w których czułeś/aś dużo napięcia? Jak ta praktyka na Ciebie wpłynęła?
Uważne oddychanie
Oddech jest łatwo dostępnym i bardzo ważnym przedmiotem naszej uwagi, ale często pomijanym, niezauważanym. W te wakacje, stwórz oddechowi specjalną przestrzeń:
Usiądź wygodnie. Weź kilka głębokich wdechów i wydechów. Nie spiesz się. Wdychaj powietrze nosem powoli i wydychaj ustami jeszcze wolniej. Uświadom sobie proces oddychania, jego etapy. Poczuj co dzieje się z Twoim ciałem, jak napełnia je powietrze. oddychasz. Połóż ręce na brzuchu, zauważ jak podnosi się podczas wdechu, a opada podczas wydechu. Poświęć na to ćwiczenie 2-3 minuty.
Jak się po nim czujesz? Co się dzieje teraz w Twoim ciele? Czy łatwo Ci było skupić uwagę na oddechu? Co Cię rozpraszało, a co pomagało Ci wrócić do praktyki?
Spacer z uważnością
Na koniec proponujemy Ci nieco dłuższą aktywność – spacer z uważnością. Podczas najbliższego spaceru zauważ, że idziesz zakotwiczając się w ruchu i/lub zmysłach.
Wyłącz telefon, odłącz słuchawki i spaceruj.
Zacznij iść bardzo wolno, skupiając uwagę na stopach i dotyku stóp do podłoża. Zauważ co robią Twoje nogi, ale też ramiona, tułów czy głowa. Uświadom sobie pracę całego ciała w trakcie chodzenia. Przyspiesz tempo i staraj się zachować świadomość każdego ruchu, ciała jako całości i oddychania jednocześnie. Idziesz.
A teraz rozejrzyj się po okolicy. Zwróć szczególną uwagę na swoje otoczenie. Co jest w nim szczególnego? Jakie odczucia w Tobie budzi? Czujesz może jakiś zapach? Czy jest on dla Ciebie przyjemny, czy nieprzyjemny? A może w Twoim otoczeniu przeważa jakiś kolor? Zieleń trawy i drzew? Niebieskość nieba? Jak się czułaś podczas tego spaceru? Może zauważyłaś coś, na co nie zwróciłaś nigdy uwagi mimo, że spacerujesz tam bardzo często?
Wracaj do praktyk uważności tak często, jak tego potrzebujesz. Pamiętaj o tym, że w ćwiczeniu dobrych nowych nawyków kluczowa jest powtarzalność.
Do zaproponowanych powyżej aktywności, nie potrzebujesz żadnych profesjonalnych sprzętów. To, co jest w nich wspaniałe to to, że możesz je wykonywać w dowolnym miejscu i czasie. W domu, w ogrodzie, na plaży czy podczas wakacyjnych górskich wędrówek.
Krople Uważności
Więcej informacji dotyczących uważności oraz praktyk uważności znajdziesz w materiałach przygotowanych przez Fundację Szkoła z Klasą oraz Fundację Edumind Uważność w Edukacji w ramach programu Krople Uważności: (S)pokój nauczycielski oraz w kursie e-learningowym (S)pokój nauczycielski. Uważność w szkole.
W praktyce uważności na co dzień pomogą Ci również karty Krople Uważności, które można zakupić w naszym sklepie.
Zachęcamy do poświęcenia kilku chwil dla siebie i zadbania o swój dobrostan podczas nadchodzących wakacji. Życzymy każdemu i każdej z Was wyjątkowego, uważnego letniego odpoczynku!
Krople Uważności to projekt realizowany przez Fundację Szkoła z Klasą we współpracy z Fundacją Edumind Uważność w Edukacji. Finansowany przez AstraZeneca Young Health Programme.
Autorka: Anna Nowacka – psycholożka, koordynatorka programu Krople Uważności i Szkoła Dobrostanu.