Program Klasna Shkola (czyli Szkoła z Klasą w Ukrainie) już od blisko dwóch lat zmienia rzeczywistość wielu szkół naszych wschodnich sąsiadów.

Klasna Shkola (podobnie jak jej polski odpowiednik) pomaga odejść od tradycyjnych metod nauczania, zmienia rolę nauczyciela, oddaje uczniom odpowiedzialność za ich własne uczenie się. W programie szkoły organizują uczniowskie debaty na temat sposobów korzystania z nowych technologii w edukacji – a wypracowane podczas nich postulaty stają się zasadami obowiązującymi w całej szkole. Uczniowie realizują też projekty edukacyjne dzięki którym uczą się mądrego planowania, samodzielności, odpowiedzialności i pracy zespołowej.

W pierwszym, pilotażowym roku akcji (wrzesień-grudzień 2015) w programie uczestniczyło dziewiętnaście placówek, które wspierane były przez cztery polskie mentorki.  W 2016 roku dołączyły kolejne placówki – od stycznia 2016 było z nami ponad czterdzieści szkół. Rok szkolny 2016/17 okazał się rekordowy – już osiemdziesiąt szkół pracowało pod okiem tym razem już ukraińskich mentorek, wybranych spośród najaktywniejszych uczestniczek programu.

Na każdym etapie nauczycielki-koordynatorki programu rozpoczynały od pozyskania do współpracy innych nauczycieli i uczniów. W każdej szkole wyglądało to trochę inaczej – w niektórych placówkach zaangażowali się inni nauczyciele, a wsparcie ze strony dyrekcji było bardzo duże. W innych szkołach koordynatorki były zdane na siebie i uczniów, którzy na szczęście okazali się bardzo aktywni i chętni do działania.

Już przeprowadzone w pierwszym etapie projektu uczniowskie debaty udowodniły, że młodzi ludzie potrafią odpowiedzialnie i samodzielnie podejmować decyzje. Dla uczniów i nauczycieli debaty okazały się ciekawym doświadczeniem, zbliżyły do siebie społeczność szkolną i pozwoliły określić wspólne zasady korzystania z nowych technologii w szkole. Sytuacja, w której sami uczniowie określają poszczególne punkty Kodeksu okazała się jakościowo różna od tej, kiedy to nauczyciele tworzą regulaminy szkolne i narzucają je dzieciom i młodzieży. Uczniowie z własnej inicjatywy rezygnowali z korzystania z telefonów komórkowych na lekcjach mówiąc Udowodnimy nauczycielom, że jesteśmy odpowiedzialni. Pokażemy, że można nam zaufać.

Prowadzenie debat w klasach młodszych przez starszych uczniów okazało się nie tylko świetnym rozwiązaniem organizacyjnym, wpłynęło również na relacje między uczniami różnych klas oraz wzrost poczucia własnej wartości u tych uczniów, którzy wykazują się niemierzalnymi kompetencjami społecznymi, jakże często niedocenianymi przez szkołę.

Uczniowie i nauczyciele na bieżąco pokazywali efekty swojej pracy na szkolnych blogach. Warto zerknąć do niektórych z nich, gdzie można zobaczyć nie tylko efekty debat, lecz również fotorelacje z przebiegu pracy uczniów. Na blogach można zapoznać się również z opracowanymi w szkołach Kodeksami 2.0.

Szkolne Kodeksy podlegają corocznym negocjacjom – w szkołach prowadzone są przez uczniów ponowne debaty, analizowane są zapisy kodeksu pod kątem ich aktualności. Wyraźnie widać, jak przez kolejny rok zmieniło się podejście uczniów i nauczycieli do TIK, jak rozszerza się pole widzenia i wprowadzane są nowe pomysły.

Zapisy kodeksów nierzadko zawierają nie tylko zasady lecz również plany:

  1. Używanie różnych gadżetów (e-książek, telefonów, tabletów, netbooków itp) podczas procesu uczenia się, aby uzyskać więcej informacji do celów edukacyjnych, oprócz pisania sprawdzianów i testów.
  2. Stworzenie otwartego dostępu do Internetu (Wi-Fi) w szkole, ale z pewnymi ograniczeniami, takimi jak:
    • blokowanie sieci społecznych;
    • blokowanie stron rozrywkowych;
    • zakaz korzystania podczas wykonywania testów.
  3. Tworzenie szkolnej e-biblioteki.
  4. Ożywienie strony szkoły.
  5. Samouczki online, seminaria dla kształcenia na odległość.
  6. Szkolenie w zakresie bezpieczeństwa w Internecie i umiejętności korzystania z przestrzeni informacyjnej.

W kolejnym roku szkolnym (wrzesień-grudzień 2016) uczniowie podejmują w debatach inne tematy i oto efekty ich pracy:

Sprawiedliwe ocenianie:

  1. stworzenie dla każdej klasy elektronicznego dziennika / blog (dostępne tylko dla uczniów),
  2. wprowadzenie interaktywnych gier, konkursów podlegających samoocenie,
  3. ustalanie własnych kryteriów oceny (projektów etc.).

Dobre nauczanie każdego ucznia:

  1. zachowujmy się odpowiedzialnie,
  2. nie gadajmy na lekcji,
  3. pomagajmy słabszym uczniom (nauczyciele mogą nagradzać stopniami uczniów, którzy pomogli innym zrozumieć trudny temat),
  4. przeprowadzanie sprawdzianów i testów, które nie będą oceniane. Oznacza to, że można wykonać jeden test lub sprawdzian wielokrotnie, aż do uzyskania dobrego wyniku.

Szkoła pomaga uwierzyć w siebie, dba o dobrą atmosferę:

  1. nauczyciele doceniają sukcesy uczniów w szkole,
  2. więcej pracy zespołowej,
  3. nauczyciele powinni często doceniać prace i wysiłek uczniów.

Szkoła uczy myśleć i rozumieć świat:

  1. stworzenie dla wszystkich grup reguł dotyczących praw autorskich oraz tolerancji i szacunku,
  2. opracowanie wykładów internetowych dotyczących debat i dyskusji,
  3. wprowadzenie materiałów dodatkowych, które pomogą nauczycielom i uczniom korzystać z zasobów TIK.

Szkoła uczy wrażliwości i współpracy opartej na wzajemnym zaufaniu i zrozumieniu:

  1. organizacja konferencji z ciekawymi ludźmi z zastosowaniem skype,
  2. stworzenie strony do nauki dla uczniów, którzy np. są chorzy.

Szkoła przygotowuje do życia w przyszłości:

  1. wykorzystanie filmu,
  2. przekazywanie ważnych informacje poprzez muzykę, sztukę, w sposób twórczy,
  3. nauka bezpiecznego korzystania z Internetu,
  4. korzystanie z legalnych materiałów jako źródeł informacji, korzystanie z wolnych licencji, przestrzegania praw autorskich,
  5. omówienie perspektyw przystąpienia Ukrainy do UE.

Kolejnym etapem działań Klasnej Shkole jest wykonanie jednego z sześciu zadań związanych z wykorzystaniem TIK w szkole. Uczniowie podejmowali różne działania – uczyli siebie nawzajem wykorzystania technologii, pomagali nauczycielom, którzy nie radzili sobie z programami komputerowymi, uczyli starszych – rodziców i dziadków, tworzyli katalogi szkolnych bibliotek. Te zadania mają przygotować uczniów do kolejnego wyzwania, jakim była realizacja większego projektu.

Wszystkie szkoły otrzymały od organizatorów Klasnej Shkoly propozycje tematów projektów edukacyjnych , ale mogły realizować również swoje pomysły. W pierwszym roku na ogół wybierane były zagadnienia z zaproponowanej listy. Szczególnym powodzeniem cieszyły się takie tematy jak: badanie nowych i zanikających zawodów, wykorzystanie sieci do zacieśnienia relacji między pokoleniami, wyprawy biologiczne i akcje dotyczące zdrowego odżywiania, zmiany w przestrzeni poza szkołą.

Niektóre szkoły zaproponowały własne oryginalne pomysły: tworzenie artykułów na Wikipedii, tworzenie własnych zasobów internetowych do nauki języka angielskiego, wyszukiwanie i analiza medialnych przekazów dotyczących szkoły i lokalnej społeczności, planowanie szkoły przyszłości.

Uczniowie bardzo zapalili się do pracy metodą projektu. W kolejnym roku szkolnym szkoły postanowiły w większym stopniu oddać możliwość kreowania tematów projektów edukacyjnych samym uczniom.

Dzięki szkoleniom (stacjonarnym szkoleniu mentorek i spotkaniom online) nauczycielki-koordynatorki doszły do wniosków, że zainteresowania młodych ludzi mogą wykraczać poza propozycje przedstawiane przez dorosłych. Dlatego w 2016 roku w wielu szkołach jednym z tematów debat było wyłonienie interesujących młodzież zakresów tematycznych projektów. Dotychczasowe doświadczenia wskazują na to, że wybrane przez uczniów tematy są realizowane z większym zaangażowaniem i mniejszym udziałem nauczycieli. Młodzi samodzielnie planują kolejne działania i biorą na siebie odpowiedzialność za ich realizację.

Polscy eksperci regularnie spotykają się online z ukraińskimi uczestnikami projektu oraz z ukraińskimi mentorkami. W czasie webinariów następuje szeroka wymiana myśli i doświadczeń, a polscy eksperci oddają coraz więcej pola mentorom i koordynatorom z Ukrainy. Mamy nadzieję, że ten trend będzie się utrzymywał, a Klasna Shkola na stałe wpisze się w ukraińską edukację.

Oto kilka wypowiedzi ukraińskich mentorek, po jednym ze szkoleń, zorganizowanym dla nich we Lwowie w sierpniu 2016 roku:

Po raz kolejny przekonałam się, że sto razy lepiej jest coś zrobić niż tylko słuchać wykładów lub czytać. Widziałam kilka ciekawych momentów w pracy trenerów, dzięki którym poczułam pozytywne nastawienie do programu. Na niektóre znane rzeczy spojrzałam pod innym kątem, co znacznie poszerzyło moje osobiste trenerskie kompetencje i metody nauczania. Zrozumiałam zasady dobrych komentarzy, z jakimi nigdy dotąd tak szczegółowo nie zapoznałam się. (Natalia Golosowa, Lwów)

Moc wrażeń, dodatni ładunek od polskich trenerów prowadzących warsztaty mentorów. Ich otwartość, emocje, kreatywność i profesjonalizm na długo zachęca do poszukiwaniu innowacji pedagogicznych. Bezcenna jest wymiana doświadczeń z ukraińskimi kolegami, którzy pomogli zrozumieć wspólnotę naszych relacji i problemów, bez względu na to, w jakiej części Ukrainy mieszkamy. (Olga Gerbanosenko, Chmielnicki)

Wszystko było ciekawe, innowacyjne, przyjazne. Jestem pod wrażeniem pozytywnego klimatu i komunikacji. Takie szkolenia ładują akumulatory nauczycieli na długo. Ale najważniejsze jest to, że powstał silny zespół podobnie myślących ludzi, którzy staną się mentorami projektu. I jestem pewna, że wkrótce liczba szkół, które przyłączą się do projektu znacznie wzrośnie. Rzeczywiście, na Ukrainie jest wielu nauczyciele, którzy są w stanie stworzyć Szkoły z Klasą popchnąć ukraińską edukację do przodu. (Switlana Ruban, Strij)

Moja nauczycielska skarbonka uzupełniła się o nowe metody, dobre praktyki, „rodzynki” stosowane przez polskich i ukraińskich nauczycieli. Udział w programie zmienia nie tylko uczniów, lecz również nauczycieli. Zachęca do tego, by w uczniu zobaczyć w osobę, która rozwija się, może popełniać błędy, ale ma do tego prawo. Praca metodą projektu pozwala kształcić aktywnych obywateli, którzy samodzielnie podejmują decyzje i ponoszą odpowiedzialność za swoje działania. (Viktoria Gavrylina, Dneprodzierzyńsk).

Nauczyciele, którzy kolejny rok są aktywni w programie Klasna Shkola podkreślają, że ich praca zmieniła się na lepsze, a udział w programie wpłynął na ich osobisty i zawodowy rozwój. Możemy tylko mieć nadzieje, że zmiany w szkołach będą trwałe, a liczba chętnych do podejmowania wyzwań nauczycieli będzie nadal rosła.

 

Agata Łuczyńska, Prezeska Fundacji Szkoła z Klasą
Ewa Borgosz, trenerka, ekspertka i mentorka programu Klasna Shkola