Ferie to okres, w którym dzieci i młodzież mogą odetchnąć od codziennych obowiązków i nauki, spędzać czas z rówieśnikami i rodziną, realizować swoje pasje lub po prostu leniuchować. Aby zimowe wakacje uczniów i uczennic były naprawdę udane, warto zadbać o ich dobrostan cyfrowy, czyli balans między korzystaniem z technologii a innymi aktywnościami w tym czasie. Ferie zimowe to dobry czas, aby dzieci i młodzież wspólnie z rodzicami wypracowali zasady korzystania z urządzeń cyfrowych.

Zabawa i rozwijanie kreatywności w sieci podczas ferii zimowych

Wielu dorosłych niepokoi, że młodzież spędza dużo wolnego czasu przed ekranem komputera lub smartphona. Rodzice postrzegają to często jako sposób na bezproduktywne „zabijanie” nudy i uważają za marnowanie czasu. Warto jednak zauważyć, że korzystanie z internetu i różnych platform cyfrowych może być dla młodych ludzi nie tylko źródłem rozrywki, ale okazją do rozwoju i kreatywności. Badacze od dawna zwracają uwagę, że liczy się nie tyle czas spędzony w sieci, ale to co tam robimy. Gry i aplikacje edukacyjne, narzędzia do tworzenia grafik, muzyki, filmów, projektowania czy planowania podróży mogą rozwijać twórczo dzieci i młodzież. Z kolei komunikatory i portale społecznościowe pozwalają młodym podtrzymywać relacje z rówieśnikami, nawet jeśli znajdują się w różnych częściach kraju.

Dobrostan cyfrowy - wyzwania

Pamiętajmy, że świat internetu jest tak zaprojektowany, aby wciąż przyciągać naszą uwagę. Coraz to nowe treści w mediach społecznościowych, relacje znajomych, filmiki, reklamy serwują nam skoki dopaminy w mózgu, sprawiając, że coraz trudniej jest nam (zarówno dzieciom, jak i dorosłym) odłączyć się od sieci. Dopamina to neuroprzekaźnik, który zarządza uczuciem przyjemności, a jednocześnie sprawia, że nieustająco go pożądamy. Nic więc dziwnego, że tak szybko reagujemy na przychodzące do nas powiadomienia, lajki i chętnie scrollujemy nowe treści. Psychologowie nazywają ten stan niemożnością odroczenia nagrody. Naukowcy zwracają uwagę, że takie przeładowanie bodźcami i informacjami – zwłaszcza w przypadku dzieci i młodzieży – może mieć bardzo negatywny wpływa na funkcjonowanie oraz zdrowie. Przyczynia się do problemów z koncentracją, bólów głowy, bezsenności, a nawet do problemów psychicznych.

Zintensyfikowana aktywność dzieci i młodzieży w sieci może wiązać się też ze zwiększonym ryzykiem kontaktu ze szkodliwymi treściami, uzależnieniami i podejmowaniem ryzykownych zachowań. Dlatego tak ważne jest, by uczyć młodych rozpoznawania swoich emocji i potrzeb w świecie cyfrowym, a także samoregulacji i wyznaczania momentów, kiedy warto przestać „być online”.

Cyfrowy balans, czyli co?

W zachowaniu cyfrowego balansu chodzi o to, by czuć równowagę pomiędzy korzystaniem z technologii a utrzymaniem zdrowego stylu życia. Dobrostan cyfrowy to poczucie komfortu, że świadomie i bezpiecznie korzystamy z nowych technologii, czerpiąc z tego przede wszystkim korzyści dla siebie. Należy przy tym pamiętać, że dobrostan cyfrowy jest kwestią indywidualną – zwyczaje i zachowania cyfrowe, które na jednych wpływają korzystnie, innym mogą szkodzić.

Higiena cyfrowa w czasie ferii zimowych - dobre praktyki

Przerwa od szkoły to bardzo dobry moment, by zadbać o higienę cyfrową nie tylko dzieci i młodzieży, ale całej rodziny. Mamy dla Was kilka pomocnych praktyk wspomagających utrzymanie równowagi pomiędzy życiem online, a offline w czasie ferii zimowych i nie tylko. 

  • Na początku wakacji zimowych warto wspólnie z dziećmi ustalić zasady korzystania z komputerów i telefonów, np. umówić się, ile czasu poświęcacie na korzystanie z internetu i w jakich okolicznościach używacie urządzeń cyfrowych. Można zaproponować  np. rodzinne popołudnia offline. 
  • Dobrym pomysłem może być wspólne stworzenie listy rodzinnych aktywności, którym nie towarzyszą urządzenia ekranowe, np. gra w planszówki, rodzinne oglądanie filmów czy jedzenie posiłków. 
  • Warto wyłączyć powiadomienia w aplikacjach, tak, by nie rozpraszały naszej uwagi.
  • Wartościową inicjatywą może być zorganizowanie dnia, a nawet kilku dni offline. Jednak istotne jest, aby zwrócić uwagę na sposób organizacji czasu, aby dzieci nie sięgały po urządzenia „z nudów”. Sugerujemy wspólne spacery, kreatywną zabawę na świeżym powietrzu, wizyty u znajomych oraz wspólne czytanie książek. To doskonałe sposoby na pełniejsze korzystanie z ferii i tworzenie wspólnych, wartościowych chwil. 
  • Zachęcajmy młodych do korzystania z internetu w sposób kreatywny. Polecajmy dzieciom gry edukacyjne, aplikacje i narzędzia, które wspierają ich rozwój i umiejętności. 
  • Rozmawiajmy o tym, co dzieci robią w sieci, pytajmy ich o ich odczucia, emocje. Niech dzieci pokażą nam to, co zaciekawiło ich w internecie, czego się dowiedziały, nauczyły.  
  • Jeśli widzimy, że dziecko korzysta z internetu w problematyczny sposób – zaproponujmy mu prowadzenie podczas ferii dziennika korzystania z urządzeń cyfrowych. Może to być okazją do rozmowy o emocjach oraz zdrowych nawykach. 
  • Dajmy dzieciom przykład i sami również ograniczmy korzystanie z urządzeń cyfrowych na rzecz innych wspólnych aktywności.

Więcej wskazówek i aktywności pozwalających kształtować dobre nawyki i zwiększać dobrostan cyfrowy wśród uczniów i uczennic możecie znaleźć w materiałach Asów Internetu. Rodziców zachęcamy do lektury „Poradnika dla rodzin”, z kolei nauczycielom i nauczycielkom polecamy sięgnąć po scenariusze lekcji dotyczące dobrostanu cyfrowego w szkole. 

Autorka: Aleksandra Sulmicka – koordynatorka w programie Asy Internetu odpowiedzialna za przygotowanie programu edukacyjnego z zakresu cyfrowego obywatelstwa dla szkół średnich. Przez kilkanaście lat pracowała jako nauczycielka języka polskiego. Bliskie są jej kwestie społeczne i ekologiczne.