Polska szkoła na dobre staje się wielokulturowa – dziś wiemy już dobrze, że duża część obywateli Ukrainy pozostanie w Polsce na długo, a być może na zawsze. Obecnie w placówkach edukacyjnych różnych poziomów uczy się 277 tysięcy dzieci i młodzieży z Ukrainy, w tym ponad 180 tysięcy, które znalazły się w Polsce na skutek inwazji rosyjskiej na Ukrainę rozpoczętej w lutym 2022 roku. Jak w obecnej rzeczywistości mądrze budować środowisko międzykulturowe? Zapoznaj się z najnowszym poradnikiem o pracy w klasie wielokulturowej!
Obowiązek szkolny dla dzieci i młodzieży przybyłych z Ukrainy
W nowym roku szkolnym nauczycieli i nauczycielki czekają kolejne wyzwania. W związku z wprowadzeniem obowiązku szkolnego dla przebywających w Polsce dzieci i młodzieży z Ukrainy, szacuje się, że do polskich szkół może dołączyć nawet 80 tysięcy uczniów i uczennic. Będzie to duża, niejednorodna grupa dzieci i młodzieży. Niektórzy z nich przez ostatnie dwa lata korzystali z ukraińskiego systemu edukacji online (ze wszystkimi jego ograniczeniami, takimi jak częste odwoływanie zajęć ze względu na sytuację wojenną, czy niestabilne połączenia internetowe).
Istnieje również grupa dzieci i młodzieży (nie ma danych odnośnie jej wielkości), która przebywała w ogóle poza systemem edukacji. Nie uczęszczała do polskich szkół ani nie brała udziału w zajęciach online w szkołach ukraińskich.
Przygotowanie do pracy w klasie wielokulturowej
Sytuacja dołączenia w tak krótkim czasie tysięcy dzieci, bez znajomości języka, często z traumatycznymi doświadczeniami wojennymi, była (i nadal jest) ogromnym wyzwaniem dla całego systemu szkolnego. Jest ona wymagająca nie tylko dla osób uczniowskich, ale także dla nauczycielek i nauczycieli, którzy staną się odpowiedzialni za integrację dzieci. Nauczyciele, przeciążeni dwoma latami pandemii i zdalnej edukacji oraz wcześniejszymi kryzysami, tuż po wybuchu wojny stanęli przed kolejnym, niezwykle trudnym zadaniem, często nie mając żadnego systemowego wsparcia. Zadanie to było tym trudniejsze, że zupełnie dla nich nowe.
Z badań przeprowadzonych przez Fundację Szkoła z Klasą na grupie 1000 nauczycieli i nauczycielek pracujących z dziećmi z doświadczeniem uchodźstwa wynikało, że w większości nie mieli wcześniej doświadczeń w pracy z uczniami z innych krajów i kultur albo dotyczyły one jedynie pojedynczych osób. Tylko 16% z nich miało, tuż przed wybuchem wojny, kontakt z większą liczbą dzieci z zagranicy nie polskiego pochodzenia, a jedynie 4% z większą liczbą dzieci ukraińskich1.
Fundacja Szkoła z Klasą wspiera nauczycielki i nauczycieli od pierwszych dni po rozpoczęciu inwazji rosyjskiej w lutym 2022 roku. W naszych programach wypracowaliśmy wiele materiałów edukacyjnych, publikacji, scenariuszy lekcji, gier, dostarczających wiedzę i praktyczne ćwiczenia w obszarach takich jak integracja klasy, redukcja stresu, zabawa w edukacji, pokonywanie bariery językowej, które dostępne są na naszej stronie.
Praca w klasie wielokulturowej - poradnik
Wszystkim nauczycielkom i nauczycielom, do których klas od września dołączą dzieci z doświadczeniem migracji i uchodźstwa polecamy poradnik Od wielokulturowej do międzykulturowej klasy. Publikacja autorstwa Dominiki Cieślikowskiej powstała w ramach współpracy Fundacji Szkoła z Klasą i Centrum Nauki Kopernik, dzięki finansowemu wsparciu Fundacji Deloitte. Jest to pigułka wiedzy na temat pracy w środowisku wielokulturowym. W oparciu o historie dzieci poradnik omawia najistotniejsze aspekty pracy z osobami z doświadczeniem migracji i uchodźstwa, a także zachęca do podjęcia refleksji.
Poradnik został przetłumaczony na języki angielski i ukraiński. Wszystkie trzy wersje można pobrać, wraz z innymi publikacjami dotyczącymi pracy z uczniami z doświadczeniem migracji i uchodźstwa ze strony internetowej Fundacji Szkoła z Klasą.
1 Raport z badania Razem w klasie. Dzieci z Ukrainy w polskich szkołach, Warszawa 2022, https://www.szkolazklasa.org.pl/materialy/razem-w-klasie-dzieci-z-ukrainy-w-polskich-szkolach/