W sytuacji zdalnego nauczania realizacja projektu może być utrudniona (czasami wręcz niemożliwa). Z drugiej strony – pojawia się okazja do podjęcia wielu nowych działań albo modyfikacji już przyjętych planów z uwzględnieniem nowych możliwości.
W czasach pandemii koronawirusa zmieniły się warunki: w inny sposób kontaktujemy się z uczniami – do dyspozycji mamy maile, komunikatory, platformy, a bywa i tak, że jedynie dziennik elektroniczny. Kontakt z uczniami niejednokrotnie jest utrudniony z powodu kłopotów ze sprzętem i niewystarczających umiejętności dzieci (szczególnie najmłodszych). Zmieniło się miejsce naszych spotkań – a tym samym miejsce realizacji zadań. Przesyłamy uczniom zadania, ustalamy sposób i harmonogram pracy, przekonujemy, zachęcamy i wspieramy – ale często nasz wpływ jest ograniczony. Na zmianę sytuacji wpływa również to, że zdalne nauczanie odbywa się w środowisku “bliższym” uczniom – to może rodzić nasze obawy: że nie poradzimy sobie z aplikacjami, że okaże się, że czegoś nie znamy, nie potrafimy obsługiwać. Wreszcie, z każdej niemal strony otrzymujemy informacje o nowych “najlepszych” narzędziach pracy zdalnej i stajemy przed koniecznością wyboru , żeby dalej być “na czasie”.
Projekty edukacyjne, które zostały wdrożone do realizacji przez wprowadzeniem zdalnego nauczania podzieliłyśmy na cztery kategorie: projekty wymagające przesunięcia w czasie, projekty “do modyfikacji”, projekty “nie do zrobienia” oraz… “planowane”, czyli takie, które w sytuacji, kiedy nie wiadomo, na jak długo zostaniemy w domach – warto rozważyć.
Projekt przesunięte
Warto przyjrzeć się planowanym działaniom pod kątem tego, czy możliwe jest przesunięcie działań w czasie. W przypadku planowanej zbiórki na rzecz schroniska dla zwierząt, czas pracy zdalnej można przeznaczyć na poszerzenie kampanii na rzecz akcji, a terminy zbierania i przekazania darów przełożyć na później.
Projekty do modyfikacji
Wbrew obawom jest wiele projektów, które z powodzeniem da się “przenieść” do sieci. Szczególnie jeśli uda nam się znaleźć odpowiednie narzędzie pozwalające zastąpić aktywności, które zwykle realizowaliśmy w szkole. Jeśli potrzebne są spotkania dla przedyskutowania kolejnych etapów projektu, można znaleźć narzędzie, które umożliwia wideokonferencję (najlepiej takie, które pozwala na współdzielenie ekranu – to umożliwi uczniom prezentowanie na żywo efektów swojej pracy i wzajemne uczenie się [np. Zoom]). Przydatne mogą okazać się komunikatory pozwalające na dzielenie rozmów na kanały poświęcone danemu tematowi i jednocześnie umożliwiające przekazywanie sobie materiałów (np. Slack). Przydadzą się aplikacje umożliwiające zbieranie opinii (przeprowadzanie anonimowo burzy mózgów, głosowanie pozwalające wybrać najlepsze spośród proponowanych rozwiązań [np. Mentimeter czy Socrative]). Niezastąpione będą narzędzia wspierające w planowaniu – tu warto skorzystać z takich, które już od dawna sprawdzają się właśnie w pracach projektowych w biznesie i organizacjach pozarządowych; przykładem może być kalendarz Google lub Trello (narzędzie pozwala na przydzielanie zadań, planowanie, współpracę, monitorowanie postępów, pozytywne wzmacnianie np. “naklejkami”, wizualne przesuwanie działań, komunikowanie się i przekazywanie uporządkowanych materiałów). Przydadzą się też strony umożliwiające pracę twórczą, np. Canva (pozwala w bardzo prosty sposób tworzyć różnego rodzaju prace graficzne; zawiera także bogaty zasób zdjęć, które można bezpiecznie wykorzystać, co jest istotne w sytuacji, kiedy prace projektowe będą zamieszczane w sieci; udostępnia także funkcje współpracy, takie jak komentarze czy zmiany w czasie rzeczywistym). Użyteczne okażą się również “miejsca”, gdzie będzie można zamieszczać prace uczniów – tak aby były dostępne dla szerokiej publiczności (lub dla węższego grona odbiorców) – np. Padlet. Jeśli szukacie właściwego narzędzia do Wasze projektu zajrzycie do porównania narzędzi TIK.
Kiedy projekt trzeba zmodyfikować – warto zastosować metodę design thinking: wrócić do potrzeb, na jakie miał odpowiedzieć i celu, jaki wybraliście. Zastanówcie się, jak zmieniła się sytuacja – co z zaplanowanych działań będzie trudne, a jakie nowe możliwości się pojawiły. Pomyślcie: co teraz byłoby potrzebne i jak można by to osiągnąć. Przede wszystkim jednak testujcie wybrane rozwiązania i nieustannie pytajcie, szczególnie o PROCES.
Zwolnijcie – teraz nie terminy są najważniejsze. Szczególny nacisk połóżcie na zorientowanie się w sytuacji ucznia: sprawdźcie bieżące potrzeby i uczucia, słuchajcie uczniów – spotkania projektowe mogą stać się okazją do “wygadania się”, dopytujcie i potwierdźcie, że dobrze się rozumiecie. Jednak przede wszystkim pytajcie uczniów o rozwiązania, o ich gotowość i możliwości. Sytuacja, w jakiej jesteśmy jest dla nich lekcją – mierzenie się z trudnościami i szukanie rozwiązań będzie nieocenionym doświadczeniem. Nie naciskajmy. Pozwólmy uczniom “myśleć pytaniami”, podzielmy się z nimi odpowiedzialnością, pozwólmy poczuć, że dużo od nich zależy.
Projekty, których nie da się zrealizować
Jeśli zaplanowane zostało zorganizowanie festynu, przedstawienia szkolnego, zaaranżowanie przestrzeni wokół szkoły czy zorganizowanie “słodkich dni” – czyli takie wydarzenia, które bezpośrednio wymagają działania w budynku szkoły lub spotkania się dużej grupy osób na żywo – trzeba zaakceptować, że z oczywistych względów w najbliższym czasie nie będzie to możliwe. Nie na wszystko mamy wpływ. Jednak paradoksalnie może to być dobry moment, aby w myśl metody design thinking spojrzeć wraz z uczniami na bieżącą sytuację i poszukać potrzeb, na które moglibyśmy odpowiedzieć. Zazwyczaj jest tak, że chcemy działać, coś zmienić, zlikwidować problem, ale nie mamy na to ani czasu, ani osób, które mogłyby nam w tym pomóc. Teraz jest na odwrót – mamy grupę projektową gotową do pracy i możemy jej energię oraz zasoby wykorzystać w pracy nad bieżącymi, nieistniejącymi wcześniej wyzwaniami (np. organizacja wsparcia dla starszych osób, kampania na rzecz wybranej postawy/postępowania itp.).
Projekty planowane
To dobry czas, aby zacząć, bo obecna sytuacja wbrew pozorom stwarza wiele nowych możliwości:
- DOSTĘPNOŚĆ: czasu (jesteśmy w domach), wiedzy (mamy wszystko “w zasięgu”), ekspertów (znika bariera odległości, np. możemy zaprosić na spotkanie online kogoś, kto mieszka kilkaset kilometrów od nas);
- ŚRODOWISKO: uczniowie mogą proponować rozwiązania, mają okazję być “ekspertami” – to my mamy prawo dopytywać i prosić o wsparcie;
- WYZWANIA: mamy okazję rozwijać kreatywność (pozwólmy sobie zobaczyć, że do celu można dojść różnymi sposobami, nie zawsze prostszą drogą) i doskonalić pracę z informacją (szczególnie jej krytyczną ocenę);
- PRACA NAD MATERIAŁAMI: utrwalanie, udostępnianie, dostępność zasobów i wytworów uczniów, wspólna praca w tym samym czasie, kwestie prawa autorskiego.
Pamiętajmy, że projekt może mieć wiele form. Nie musi być to przedsięwzięcie wielotygodniowe, angażujące dziesiątki osób. Teraz jest dobry czas na wdrażanie miniprojektów – ważne, aby były to działania oparte na założeniach i najważniejszych wartościach pracy projektowej. Postawmy ucznia w centrum uwagi, pozwólmy mu pracować na miarę swoich możliwości: niech będzie aktywny, poszukuje wiedzy, planuje i projektuje rozwiązania, podejmuje decyzje, testuje i wyciąga wnioski na przyszłość, uczy się o sobie samym. Na różne sposoby stwarzajmy okazję do współpracy – projektu nie realizuje się indywidualnie; niech praca projektowa będzie okazją do doskonalenia umiejętności szukania kompromisów, negocjacji, przyjmowania i udzielania (!) informacji zwrotnej.
Skorzystać można z różnych inspiracji – modyfikować, wykorzystywać elementy, łączyć różne aktywności: pozwolić uczniom iść za ich zainteresowaniami i wykorzystywać mocne strony. Można tworzyć wspólne dzieła (gazetę, podcast, collage, wystawę, wirtualną wycieczkę, atlas), zaproponować webquest, zorganizować wsparcie koleżeńskie (np. w oparciu o screencasty), nawiązać kontakt z osobami starszymi, włączyć je w działania – i wiele innych.
Ktoś zapyta: A po co to wszystko? Ponieważ projekt – jak mało która metoda pracy – daje okazję do rozwijania kluczowych kompetencji przyszłości.
Opracowanie: Anna Wójcik-Jachowicz – polonistka, trenerka, tutorka. Realizowała wiele międzyprzedmiotowych projektów edukacyjnych, wykorzystując technologię i „nowe media”. Od lat współpracuje z Fundacją Szkoła z Klasą jako mentorka kursów e-learningowych, prowadziła warsztaty stacjonarne dla nauczycieli z zakresu pracy metodą projektu, odwróconej lekcji, pracy w chmurze, wykorzystania narzędzi TIK w ocenianiu kształtującym. Na co dzień pracuje w Niepublicznej Dwujęzycznej Szkole Podstawowej „Primary Steps” w Bielsku-Białej.
Powyższy artykuł to podsumowanie webinaru Projekt edukacyjny zdalnie. Wzięły w nim udział Anna Wójcik-Jachowicz – polonistka, trenerka, tutorka. Realizowała wiele międzyprzedmiotowych projektów edukacyjnych, wykorzystując technologię i „nowe media” oraz Barbara Ostrowska – psycholożka i nauczycielka w Międzynarodowym Liceum Ogólnokształcącym Paderewski w Lublinie oraz w szkole online Pamoja Education.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zdalnego prowadzenia projektu edukacyjnego, obejrzyj nagranie z webinaru.
Webinar i materiał podsumowujący powstały w ramach programu Edukacja Inspiracja, który jest organizowany i finansowany przez Edukacyjną Fundację im. prof. Romana Czerneckiego EFC, współorganizowany przez Fundację Szkoła z Klasą.