W dobie dynamicznego rozwoju technologii nauczyciele coraz częściej sięgają po narzędzia sztucznej inteligencji (AI) w edukacji. Wiele szkół podejmuje różne próby radzenia sobie z tym wyzwaniem – od zakazywania korzystania z AI, przez stosowanie narzędzi wykrywających teksty generowane przez modele językowe, aż po wykorzystywanie AI jako codziennego wsparcia w dydaktyce. Jednocześnie w środowisku szkolnym narasta niepewność – jak skutecznie sprawdzić, czy praca ucznia jest rzeczywiście jego własnym dziełem? Coraz więcej nauczycieli mierzy się z sytuacją, w której prace uczniów wyglądają podejrzanie poprawnie, a systemy wykrywające AI wskazują sprzeczne wyniki. W takich warunkach kluczowe staje się zrozumienie, jak działają te narzędzia i jakie są ich ograniczenia. W tym artykule przedstawiamy kluczowe wnioski i dobre praktyki dla edukatorów i edukatorek.

AI a weryfikacja prac uczniów – dlaczego to trudne?

Jednym z głównych problemów, przed którym stoją nauczyciele, jest ocena, czy uczniowie i uczennice napisali swoje prace samodzielnie. Analizując prace, warto wiedzieć, że:

  • AI może pisać w stylu ucznia – jeśli uczeń wcześniej dostarczył próbki swoich tekstów, AI może generować treści niemal identyczne w tonie i strukturze.
  • Detektory AI są niedokładne – narzędzia wykrywające AI często dają błędne wyniki, co może prowadzić do niesprawiedliwych oskarżeń. Weryfikacja poprzez specjalistyczne narzędzia, takie jak detektory AI, nie jest w pełni skuteczna. Błędy typowe dla AI mogą sugerować jej użycie, ale nie są dowodem na to, że praca nie jest samodzielna.
  • Lepszym rozwiązaniem jest rozmowa z uczniem – zamiast ślepo ufać detektorom, warto poprosić ucznia o wyjaśnienie swojej pracy i sprawdzić, czy potrafi omówić argumentację oraz źródła, na których się opierał.

Jak właściwie działa AI?

Sztuczna inteligencja (AI) nie „myśli” jak człowiek – to model statystyczny, który na podstawie milionów tekstów przewiduje najbardziej prawdopodobne słowa w danym kontekście. Nie rozumie treści w sposób ludzki, ale tworzy nowe teksty, łącząc wcześniej poznane wzorce.

AI może generować treści w różnych stylach, co oznacza, że jeśli uczeń poda  przykłady swoich wcześniejszych prac, może stworzyć tekst, który wygląda jak jego własny. To sprawia, że detekcja użycia AI przez uczniów jest bardzo trudna i obarczona dużym marginesem błędu.

Zagrożenia związane z weryfikacją prac uczniów przez AI

Korzystając z narzędzi sztucznej inteligencji powinniśmy zachować czujność i krytycznie podchodzić do informacji, które otrzymujemy. Jakie zagrożenia wiążą się z weryfikacją prac uczniów przez AI?

Automatyczna ocena – AI nie rozumie niuansów tekstów i ocenia prace jedynie na podstawie wzorców, co może prowadzić do niesprawiedliwych wyników oraz błędnych i krzywdzących ocen.

Zastępowanie nauczyciela – AI nie posiada empatii ani zdolności do indywidualnego podejścia do uczniów. Nie może więc ocenić ich motywacji, postępów czy emocji, co jest kluczowe w procesie nauczania.

Przetwarzanie wrażliwych danych – AI nie powinno być używane do pracy z danymi uczniów, takimi jak oceny czy opinie psychologów, ponieważ istnieje ryzyko naruszenia prywatności i niewłaściwego wykorzystania danych.

Jak odpowiedzialnie korzystać z AI w nauczaniu?

Wspierać kreatywność zamiast kopiowania – AI może pomóc uczniom w generowaniu pomysłów czy streszczaniu tekstów, ale to oni powinni rozwijać własne myśli i argumenty.

Nie zastępować oceniania narzędziami AI – AI nie rozumie kontekstu i nie posiada umiejętności oceny kreatywności czy krytycznego myślenia. Nie zna też uczniów i uczennic i ich indywidualnych ograniczeń i trudności tak, jak nauczyciele, którzy pracują z nimi na co dzień.

Zachęcać uczniów do refleksji nad AI – dyskutuj z nimi, jak działa AI, jakie są jej pozytywy i możliwości, ale też ograniczenia i jakie negatywne może mieć konsekwencje jej używanie.

AI to potężne narzędzie, ale wymaga krytycznego,  mądrego i etycznego stosowania. Świadome korzystanie z dobrodziejstw sztucznej inteligencji  w edukacji może wzbogacić proces nauczania, ale tylko wtedy, gdy nauczyciele i uczniowie rozumieją jej działanie, wyzwania i potencjalne zagrożenia. 

Jeśli chcesz zgłębić ten temat, przeczytaj obszerną publikację Do czego AI nie służy? Przewodnik dla nauczycieli polskich szkół, przygotowany przez grupę roboczą ds. AI przy Ministerstwie Edukacji. 

 

 

Autorka: Patrycja Kwaśniewicz , specjalistka ds. komunikacji w Fundacji Szkoła z Klasą.