Obecnie coraz więcej uczniów i uczennic boryka się z depresją i zaburzeniami nastroju. Objawy tych problemów różnią się u dzieci i dorosłych. Dlatego kluczowym aspektem jest uważność kadry nauczycielskiej, która powinna być gotowa do wykrywania tych sygnałów u uczniów i uczennic. Obecnie w wielu szkołach są młode osoby zmagające się z zaburzeniami nastroju.
Depresja i zaburzenia nastroju a zdrowie psychiczne uczniów i uczennic
Nauczyciele i nauczycielki w szkołach średnich wskazują depresję jako poważny problem, szczególnie w liceach (65%), gdzie często zauważają również stany lękowe u młodych osób(31%). Natomiast nauczyciele i nauczycielki w szkołach podstawowych rzadziej wymieniają depresję, stany lękowe i uzależnienie od mediów społecznościowych jako główne problemy, częściej zwracając uwagę na agresję, problemy z relacjami rówieśniczymi i zaburzenia koncentracji, a także wzmożoną aktywność dzieci.
Według nauczycielek, problemy dzieci i młodzieży mają głównie źródło w domu i związane są z niskim poczuciem własnej wartości. Poza domem i grupą rówieśniczą szkoła stanowi istotne źródło stresu dla dzieci i młodzieży. Zaskakujący jest fakt, że 24% nauczycieli i nauczycielek nie wie, czy ich uczennice zwróciłyby się do nich z problemem. Co czwarty nauczyciel nie czuje, że ma silną, opartą na zaufaniu relację ze wszystkimi uczniami i uczennicami.
Kolejnym problemem jest niewystarczająca obecność szkolnych psychologów i psycholożek, zwłaszcza w małych szkołach spoza dużych miast, pomimo rosnących problemów psychicznych młodych ludzi.
Dlaczego rola szkoły jest ważna we wspieraniu dobrostanu i zdrowia psychicznego uczniów i uczennic?
Polski system edukacji nie sprzyja budowaniu silniejszych relacji z uczniami i uczennicami, ze względu na obszerność programu nauczania i wysoki poziom biurokratyzacji. Dobra relacja nauczycielek z uczniami zależy w dużej mierze od indywidualnych kompetencji kadry, a ich budowanie odbywa się często w czasie pozaszkolnym, ponieważ w szkole brakuje na to przestrzeni. To właśnie nauczycielki i nauczyciele jako jedni z pierwszych rozpoznają objawy problemów psychicznych u swoich uczniów i uczennic. Rola szkoły jest w tym kontekście kluczowa. W szkole pracują dorośli, którzy wiele wiedzą o uczniach i uczennicach oraz stanowią dla nich ogromny zasób wsparcia, o którym należy pamiętać.
Istnieje wiele mitów na temat dobrostanu psychicznego dzieci i młodzieży. Między innymi funkcjonuje powszechne przekonanie, że okres dzieciństwa powinien być wesoły i sielankowy, że to czas kiedy dzieci i młodzież nie odczuwają cierpienia i nie doświadczają zaburzeń natury psychicznej. To szczególnie wtedy ważna jest rola dorosłych. Uważność i gotowość do wyłapywania sygnałów przez nauczycieli i rodziców, które mogą świadczyć o zaburzeniach psychicznych jest szczególnie istotna w tym okresie. Wczesne wsparcie w środowisku szkolnym znacząco ułatwia radzenie sobie z trudnościami choroby, minimalizując negatywne skutki w dalszym procesie edukacyjnym.
Dlaczego zajmujemy się zdrowiem psychicznym dzieci i młodzieży?
W Fundacji uważamy, że każdy nauczyciel i nauczycielka może dużo zrobić w procesie wspierania diagnozy zaburzeń psychicznych i wzmacniać te procesy w środowisku szkolnym. Wiemy, że dużo łatwiej jest mierzyć się z wyzwaniami, kiedy mamy do dyspozycji proste, sprawdzone i łatwo dostępne narzędzia wsparcia. Zapewniamy wsparcie i narzędzia, które są niezwykle istotne w radzeniu sobie z wyzwaniami codziennej pracy w szkole. Dlatego podkreślamy, że nauczyciele i nauczycielki potrzebują wsparcia i wzmocnienia.
Dlatego wspólnie z Fundacją Edumind – Uważność w edukacji, przeprowadzamy kursy o uważności dla nauczycielek i nauczycieli z całej Polski. W ramach programu Szkoła Dobrostanu podnosimy świadomość roli szkoły we wzmacnianiu zdrowia psychicznego uczniów i uczennic oraz całej społeczności szkolnej. Stawiamy na skuteczne rozwiązania, które z powodzeniem wpiszą się w systemowe działania szkół. Współpracujemy ze specjalistami i specjalistkami w obszarze zdrowia psychicznego, którzy pomagają nam wymyślać i tworzyć pomocne źródła wiedzy, z których może korzystać kadra nauczycielska. Oferujemy materiały z zakresu zdrowia psychicznego uczniów i uczennic oraz webinary Mindfulness Cafe związane z praktyką uważności.
Organizujemy także Konferencję Szkoły Dobrostanu, w której mogą wziąć udział nauczycielki, dyrektorzy szkół, psycholożki szkolne, bibliotekarze oraz inne osoby pracujące z dziećmi i młodzieżą.
Jak szkoła może dbać o zdrowie psychiczne uczniów i uczennic?
Umiejętność skupienia się na teraźniejszości poprzez praktykę uważności jest ważnym narzędziem w radzeniu sobie z codziennym stresem i trudnymi sytuacjami. Dzięki niej nauczycielki są bardziej spokojne, efektywne i posiadają większe zasoby emocjonalne, aby wspierać swoich uczniów i uczennice, ucząc ich także uważności.
Kluczowe jest działanie zespołowe w kontekście relacji nauczyciel-uczeń oraz współpracy dorosłych w środowisku szkolnym. Budowanie zaufania przekłada się na poczucie wspólnoty, gdzie uczniowie i nauczyciele grają do jednej bramki. Ważne jest także zapewnienie kadrze nauczycielskiej wysokiej jakości szkoleń dotyczących zdrowia psychicznego dzieci oraz regularna ewaluacja działań na rzecz dobrostanu uczniów i uczennic.
Pamiętajmy, że depresję może zdiagnozować tylko lekarz-psychiatra, natomiast wczesne zapewnienie wsparcia w szkole może mieć olbrzymi wpływ na skuteczność leczenia. Nauczyciele i rodzice, mogą na bieżąco obserwować zmiany, jakie zachodzą u uczniów i uczennic i przyczynić się do wcześniejszej diagnozy zaburzeń psychicznych i szybszej poprawy zdrowia młodych osób.