Włączanie młodzieży w proces podejmowania dotyczących jej decyzji, uwrażliwianie jej na wartość wspólnego dobra, budowanie w niej poczucia wpływu na otaczającą rzeczywistość jest dzisiaj szczególnie ważne.
Partycypacja to podejście kompletne. Zakłada bowiem:
- Diagnozę – otwartość na potrzeby większej grupy osób, umiejętność słuchania innych, obserwacji, wnioskowania
- Wypracowanie rozwiązania – umiejętności komunikacyjne, gotowość do poszukiwania kompromisu, umiejętność akceptowania ograniczeń (formalnych, finansowych, innego rodzaju), kreatywność poszukiwania najlepszych rozwiązań, konieczność realistycznego podejścia do zagadnienia
- Doprowadzenie do jego wdrożenia – umiejętność zapalenia innych do swojego pomysłu, konsekwencja, umiejętność dostosowania się do wyznaczonej procedury
- Odpowiedzialność za efekty – działanie nie kończy się w momencie wdrożenia wypracowanego rozwiązania. To rozwiązanie jest „nasze” budzi więc poczucie dumy, ale i odpowiedzialności
- Dbałość o dobro wspólne – czyli o dobry stan tego, co powstało w wyniku wspólnego wysiłku
I to wszystko w konkretnym działaniu, które ma umocowanie w potrzebach młodzieży. We współpracy z dorosłymi, ale nie pod ich kierownictwem. Krótko mówiąc, bardzo dobre doświadczenie, które może stanowić bodziec do bardziej aktywnego podejścia do otaczającej rzeczywistości, rozbudzić potrzebę wywierania wpływu, oswoić niepokój związany z koniecznością brania odpowiedzialności. Dojrzeć.
Pierwszy krok: diagnoza potrzeb – nieoczywiste pomysły na dowiedzenie się czego naprawdę potrzebujemy
Proces partycypacyjny rozpoczynamy od dowiedzenia się czego potrzebuje grupa, z którą pracujemy. Zdobyte w diagnozie potrzeb informacje są dla nas punktem wyjścia do dalszej pracy. Poznajcie nieoczywiste sposoby na poznanie potrzeby grupy.
Spacer badawczy – to metoda przydatna szczególnie wtedy, kiedy nasze plany dotyczą konkretnej przestrzeni, w której ma być realizowane działanie.
Zwykle jest to grupowy spacer, w czasie którego prowadzona jest rozmowa z jego uczestnikami oraz napotkanymi osobami przebywającymi w badanej przestrzeni, można także robić zdjęcia. Jego celem jest uważne przyjrzenie się przestrzeni z punktu widzenia jej użytkownika czy określonej grupy jej użytkowników, dostrzeżenie potencjału i barier tkwiących w badanym miejscu, przy okazji także poznanie opinii napotkanych osób. Spacer badawczy to działanie proste, o dość swobodnej strukturze. Dosyć atrakcyjne dla młodzieży ze względu na swój dynamiczny charakter. Młodzież można podzielić na grupy i dać każdej z nich zadanie spojrzenia na przestrzeń z innej perspektywy: rodziców z małymi dziećmi, osób starszych, niepełnosprawnych, właścicieli psów itp. Zadanie robienia zdjęć uatrakcyjnia spacer – zdjęciami można potem ilustrować opowieść o tym, co każda z grup lub każdy z uczestników zaobserwował. Jeśli planowane jest dokonanie jakiejś zmiany w przestrzeni to zdjęcia będą także dobrze ilustrowały stan sprzed tej zmiany.
Pytanie na sznurku – ta metoda diagnozy przydatna jest wtedy, kiedy potrafimy sformułować jedno – dwa główne pytania – wskazujące na problem. O ile ankieta sprawdza się lepiej przy pytaniach zamkniętych, pytanie na sznurku bardzo dobrze nadaje się do pytań otwartych, problemu nakreślonego ogólnie, wspólnego poszukiwania różnych rozwiązań, zbierania zróżnicowanych opinii. Pytanie może na przykład brzmieć: Czego brakuje odbiorcom danej instytucji?, Jakie nowe działania mogłaby organizować?, Co się podoba w działaniu instytucji?, Co zniechęca do korzystania z jej oferty? Metoda jest bardzo prosta i wygodna do realizacji. Polega na wypisaniu/wywieszeniu pytania na przykład na dużej kartce papieru, tablicy albo przyczepieniu go klamerką na sznurku i zachęceniu uczestników do udzielenia odpowiedzi. Odpowiedzi udzielane są indywidualnie – każdy wpisuje swoją odpowiedz, przykleja karteczkę post-it, czy przypina klamerką na sznurku. Ważne jest, żeby odpowiedzi innych uczestników były widoczne – mają one za zadanie inspirowanie uczestników diagnozy, pokazywanie im, jakie kierunki myślenia już się pojawiły, mogą stanowić punkt odniesienia do wypowiedzi kolejnej osoby.
Tekst powstał w ramach projektu „Włączeni”, który współfinansuje m.st. Warszawa.
Projekt Włączeni realizowany jest w ramach miejskiego Programu „Młoda Warszawa. Miasto z klimatem dla młodych 2016-2020”. „Młoda Warszawa” to spójny i długofalowy program działań na rzecz młodzieży realizowany przez samorząd z udziałem przedstawicieli młodzieży, miejskich instytucji, organizacji pozarządowych, uczelni i przedsiębiorców.