Wprowadzenie edukacji obywatelskiej do szkół ponadpodstawowych wymaga refleksji nad efektami kształcenia, które chcemy osiągnąć, oraz potrzebami społeczeństwa wobec przyszłych absolwentów i absolwentek. Od lat rozwijamy metody i opracowujemy narzędzia edukacyjne, które wzmacniają nauczycieli i nauczycielki we wprowadzaniu tematów związanych z edukacją obywatelską. Oto przegląd naszych metod, które możecie wykorzystać podczas zajęć z edukacji obywatelskiej.
Dlaczego warto prowadzić edukację obywatelską?
Wierzymy, że szkoła jest miejscem, gdzie można rozmawiać o ważnych społecznie tematach. Daje przestrzeń do ścierania się poglądów i dyskusji z poszanowaniem drugiego człowieka. Podpisując się pod Obywatelskim Paktem dla Edukacji – propozycją zmian i kierunków oświatowych wypracowaną przez sieć organizacji społecznych – zgadzamy się, że szkoła na miarę XXI wieku powinna angażować uczniów i uczennice do działania na rzecz siebie i świata, skłaniać do refleksji, zachęcać do zadawania pytań oraz samodzielnego bądź zespołowego odkrywania tego, co ich ciekawi. Chcemy, aby młode osoby rozwijały swoje kompetencje społeczne poprzez poznawanie i świadome kształtowanie demokratycznego społeczeństwa na poziomie szkolnym i lokalnym. Zaangażowanie uczniów i uczennic w samorząd szkolny oraz sprawy ważne w ich otoczeniu, poprzez drobne aktywności, takie jak sprzątanie śmieci w lesie, organizowanie pikniku dla społeczności lokalnej czy walka o prawa i wolności, daje poczucie sprawczości i zachęca do dalszej aktywności społecznej. Warto, aby młode osoby czuły, że ich głos jest ważny, a ich zdanie ma znaczenie.
Nauka krytycznego myślenia jako element edukacji obywatelskiej
Kształceniu młodych obywatelek i obywateli sprzyja refleksja nad przeszłością. Edukacja historyczna często kojarzy się z monotonnym zapamiętywaniem dat i wydarzeń, które są odległe od doświadczeń uczniów i uczennic. W materiałach programu Cyfrowa Historia proponujemy lekcje z wykorzystaniem innowacyjnych gier edukacyjnych związanych z poznawaniem historii XX wieku, po których następuje refleksja nad tym, jak wiedza historyczna może pomóc w bardziej świadomym kształtowaniu naszej rzeczywistości. Scenariusze zajęć zostały oparte na sprawdzonej metodzie Cyklu Kolba, w której ważnym elementem jest zastosowanie, czyli zastanowienie się, jak możemy wykorzystać zdobyte informacje lub przeżyte doświadczenie w naszym życiu. Poddajemy refleksji przeszłość, aby lepiej zrozumieć otaczający nas świat, współczesne konflikty i globalne zależności. Dzięki temu uczniowie i uczennice mają większą szansę uchronić się przed manipulacją ze strony osób sprawujących władzę oraz dokonywać świadomych wyborów politycznych. Poza tym, dzięki grom i odniesieniom do współczesności, nauka historii staje się fascynującą przygodą.
Analiza zdjęć jako alternatywna metoda edukacji obywatelskiej
Analiza fotografii jest prostą i atrakcyjną dla młodych osób metodą rozmowy o ważnych społecznie tematach. Dbanie o przestrzeń do wypowiedzi dla uczniów i uczennic, z poszanowaniem odmiennego zdania kolegów i koleżanek, sprzyja rozwijaniu kompetencji formułowania i wyrażania swojej opinii. Uważne przyjrzenie się zdjęciom daje możliwość krytycznej analizy zjawisk społecznych, takich jak rasizm, dyskryminacja, zmiany klimatu czy nierówności społeczne. Propozycje ćwiczeń, które ułatwią nauczycielowi i nauczycielce rozpoczęcie pracy metodą analizy zdjęć, znajdziecie w materiałach programu Solidarność. Podaj dalej!.
Jak uczyć o najnowszej historii Polski ponad podziałami?
Nauka o najnowszej historii Polski bywa wyzwaniem, z powodu tego, że podlega różnym interpretacjom politycznym. Jednak, aby zrozumieć aktualne wydarzenia polityczne, często niezbędne jest rozumienie dawnych wydarzeń oraz relacji politycznych i społecznych. W naszych materiałach edukacyjnych z okazji 35 lat Wolności proponujemy ćwiczenia wokół zdjęć obrazujących najważniejsze wydarzenia z czerwca 1989 r. i ostatnich 35 lat wolnej Polski, takie jak np. wejście Polski do strefy Schengen czy denominacja złotego. Ćwiczenia zostały zaprojektowane w taki sposób, aby ułatwić nauczycielowi i nauczycielce wejście w rolę osoby prowadzącej dyskusję, zachęcającej do głębszej analizy, poszukiwania i weryfikowania informacji. Zaprezentowany obraz nie ma jednoznacznej interpretacji. Podczas dyskusji w klasie jest przestrzeń na wyrażanie emocji i indywidualnych odczuć uczniów i uczennic. Metoda analizy zdjęć uczy otwartości na drugiego człowieka, uwrażliwia i oswaja wieloznaczność.
Materiały edukacyjne do prowadzenia zajęć z edukacji obywatelskiej
Materiały edukacyjne Fundacji Szkoła z Klasą pozwalają krytycznie i z ciekawością przyjrzeć się wydarzeniom historycznym, życiu dawnych mieszkańców i mieszkanek naszego kraju czy kontynentu, poddać refleksji zmiany, które nastąpiły, i wyciągnąć z nich wnioski. Dzięki nim nauczycielka czy nauczyciel nie jest osobą, która jedynie przekazuje informacje, ale wspiera uczniów i uczennice w samodzielnym zadawaniu pytań, weryfikowaniu odpowiedzi i kreatywnym wykorzystaniu zdobytej wiedzy.
Co zyskasz korzystając z naszych materiałów?
- gotowe scenariusze zajęć i materiały do wydrukowania bądź wyświetlenia na projektorze podczas lekcji,
- interaktywne narzędzia do pracy, w tym gry edukacyjne czy osie czasu, które sprawią, że Twoje lekcje będą bardziej angażujące dla uczniów i uczennic,
- materiały źródłowe z eksperckim omówieniem aktualnych społecznie tematów, które, według opinii nauczycieli i nauczycielek, z którymi współpracujemy, są ważne dla młodych osób.
Dzięki takim lekcjom młode osoby zyskują kluczowe kompetencje XXI wieku, takie jak krytyczne myślenie, komunikacja i kreatywność. Edukacja obywatelska w szkole to niezwykle istotny element budowania społeczeństwa otwartego, w którym świadomi obywatele i obywatelki rozumieją swoją rolę i angażują się w sprawy w swoim bliższym i dalszym otoczeniu.
Autorka: Agnieszka Gwiazdowicz, koordynatorka programu Solidarność. Podaj dalej!.