Nadchodzący rok szkolny, ze względu na pandemię, budzi wiele pytań. W specjalnym webinarze dedykowanym dyrektorom szkół, który Fundacja Szkoła z Klasą zorganizowała 19 sierpnia 2020 r., razem z Oktawią Gorzeńską, Ewą Radanowicz i Agatą Łuczyńską prezentowaliśmy różne rozwiązania, z których można skorzystać, przygotowując swoją społeczność do nowego roku szkolnego w czasach pandemii i zaostrzonych rygorów sanitarnych. Oddajemy w Państwa ręce zestawienie najczęściej zadawanych pytań wraz z odpowiedziami na nie. Wierzymy, że mogą wesprzeć dyrektorów placówek oświatowych we wdrażaniu nowego modelu pracy wynikającego z okoliczności sytuacji kryzysowej.
Powrót do szkoły, od czego zacząć? O co trzeba zadbać w pierwszej kolejności?
Powrót do szkoły można podzielić na dwa etapy – to, co wydarzy się przed pierwszym dzwonkiem, czyli przygotowania (zaplanowanie nowych rozwiązań organizacyjnych wynikających z sytuacji kryzysowej i nowych rozporządzeń) oraz początek wspólnej pracy w modelu stacjonarnym (po długiej przerwie). Pamiętajmy, że troska o bycie ze sobą jest ważniejsza niż nadrabianie materiału. Miesiące izolacji społecznej były trudne i dla dorosłych, i dla uczniów, zatem zadbajmy o przestrzeń i czas na rozmowy, dialog społeczności szkolnej, troskę o dobrostan. Priorytetem jest człowiek, jego dobre samopoczucie, a nie podstawa programowa. Warto postawić na sprawy wychowawcze – ponowną integrację, budowanie i poznawanie zespołów klasowych od nowa. Trzeba też pomyśleć o tym, jak wspólnie uczyć się nowej rzeczywistości sanitarnej, włączać uczniów w ten proces, rozwijać ich świadomość i odpowiedzialność. Ważnym aspektem jest rozwijanie współpracy wśród nauczycieli, wspólne wypracowywanie pomysłów, testowanie rozwiązań – na przykład pracy w blokach tematycznych, dzielenie się doświadczeniami w wykorzystaniu narzędzi cyfrowych, zachęcanie do stosowania ich pomimo powrotu do modelu stacjonarnego.
Jak zorganizować pracę rady pedagogicznej? Co powinno być priorytetem?
To, co najważniejsze w nadchodzącym roku szkolnym, to wypracowanie modelu współpracy nauczycieli: w parach czy zespołach uczących w danej klasie – zachęcanie do pracy w blokach tematycznych, łączenia treści z różnych przedmiotów, planowania projektów, a także liczby prac i zadań. Warto, na bazie wcześniejszej diagnozy kompetencji cyfrowych, wyłonić liderów – osoby, które wdrożą innych nauczycieli w możliwości wykorzystania technologii w codziennej pracy (nie tylko na wypadek konieczności realizacji modelu edukacji zdalnej). Z kolei liderzy cyfrowi powinni dostać wsparcie zespołu w innych obszarach. Ważne, by podział zadań rozkładał się w zrównoważony sposób. Warto wspólnie przeprowadzić inwentaryzację działań oraz diagnozę kompetencji i zasobów cyfrowych.
Czym jest inwentaryzacja działań? Czemu ma służyć?
Rozpoczynamy rok szkolny w nowej rzeczywistości, z wieloma ograniczeniami organizacyjnymi, zatem celowe jest przyjrzenie się wspólnie z kadrą pedagogiczną planowi pracy szkoły uwzględniającemu m.in. harmonogram wydarzeń szkolnych. Warto zdefiniować razem z nauczycielami:
- co jest możliwe do wykonania?
- co jest potrzebne?
- co można zmodyfikować?
- z czego można zrezygnować?
Czy jest diagnoza kompetencji i zasobów cyfrowych? Czemu służy?
Pomimo tego, że rozpoczynamy rok szkolny w modelu stacjonarnym, warto zadbać o rozwijanie kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli i wykorzystanie technologii w codziennej pracy (nie tylko na wypadek przejścia do modelu pracy zdalnej, ale również po to, by nie zaprzepaścić tego, co wcześniej wypracowaliśmy). Diagnoza kompetencji i zasobów cyfrowych pozwoli nam zaplanować ten proces lepiej – zdefiniować liderów, a także nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia w tym obszarze. Dzięki temu możemy stworzyć system uczenia się od siebie nawzajem lub zamówienia dedykowanych szkoleń – dostosowanych do różnych potrzeb kadry. Przykładowy formularz diagnozy znajdziecie w naszych materiałach.
Warto też, jeśli tego nie zrobiliśmy wcześniej, wybrać jedną platformę cyfrową do pracy zdalnej. To zagwarantuje bezpieczeństwo i higienę pracy uczniów i nauczycieli.
Gdzie dyrektor może szukać wsparcia?
Dobrą praktyką jest powołanie zespołu doradczego (czasem jest on nazywany zespołem kryzysowym, innym razem zespołem ds. edukacji zdalnej) lub wykorzystanie możliwości, jakie daje stworzenie rady szkoły. Członkami zespołu doradczego mogą być nauczyciele i rodzice, na przykład przewodniczący Rady Rodziców. Zespół powinien spotykać się regularnie, by monitorować sytuację i wypracowywać nowe rozwiązania.
Wielu dyrektorów tworzy również dyrektorskie zespoły wsparcia, spotykając się on-line ze znanymi sobie dyrektorami, dzieląc się pomysłami rozwiązań i szukając wsparcia w rozwiązywaniu problemów. Są i tacy, którzy korzystają ze wsparcia rodziców – ekspertów w sprawach sanitarnych, by radzić się i szukać nowej perspektywy działań. Ważne jest to, by szukać wsparcia.
Jak zorganizować rozpoczęcie roku szkolnego?
W sytuacji, gdy społeczność szkoły jest bardzo liczna, warto rozważyć rezygnację z organizacji uroczystego rozpoczęcia roku szkolnego na rzecz stacjonarnych spotkań wychowawców ze swoimi uczniami. Spotkania te, poza wymiarem informacyjnym, powinny być nastawione na budowanie relacji, rozmowy, pytania o samopoczucie. Różne klasy mogą spotykać się z wychowawcami w różnym czasie, nie musi to być ta sama godzina spotkań dla wszystkich.
Czy dyrektor może zorganizować rozpoczęcie roku szkolnego niestacjonarnie?
Rozpoczynamy rok szkolny w modelu stacjonarnym. Kilka placówek w Polsce wykorzystało pulę dni dyrektorskich do tego, by przesunąć rozpoczęcie roku szkolnego o kilka dni, jednak (poza ewentualną sytuacją pojawienia się zachorowań i konieczności wdrażania procedur kryzysowych) nie ma możliwości rezygnacji z modelu stacjonarnego. To, co możemy zrobić, to skorzystać z propozycji opisanej wcześniej – organizacji spotkań wychowawców klas z uczniami.
Jakie rozwiązania można wdrożyć, by zabezpieczyć społeczność szkolną pod względem sanitarnym?
W zależności od możliwości budynku oraz liczebności społeczności szkolnej, możemy wykorzystać przykładowe modele:
- zamknięcie szatni, wstawienie mobilnych wieszaków na korytarze przy salach,
- przydzielenie klasy do jednej sali na wszystkie zajęcia,
- częste wietrzenie sal,
- realizacja jak największej liczby zajęć na dworze,
- wydawanie obiadów w salach lekcyjnych, włączenie uczniów w przygotowanie (sprzątanie) swojej ławki,
- ułożenie planu lekcji tak, by poszczególne klasy zaczynały lekcje o różnych godzinach,
- ułożenie jednego planu lekcji – w wypadku przejścia na model zdalny – skrócenie lekcji do 30 minut i wydłużenie przerw,
- w kryzysowych sytuacjach – wdrożenie strategii – połowa klas w szkole, połowa w edukacji zdalnej – w cyklu tygodniowym,
- zapewnienie nauczycielom miejsca pracy w szkole na wypadek edukacji zdalnej.
Co zrobić, gdy w szkole jest 40 oddziałów (30-osobowych), zajęcia od 08:00 do 18:00. Jaki pomysł na rozwiązania w tak licznej szkole?
Praktyki planowane w tak dużych szkołach to dwuzmianowość (czasami narzucana przez organ prowadzący), ograniczenia związane z pracą biblioteki, decyzje o rezygnacji z obiadów dla klas starszych. Warto do procesu planowania włączyć przedstawicieli rady rodziców, by decyzje były wypracowywane wspólnie.
Czy uczniowie mogą korzystać z szatni na zajęciach wychowania fizycznego?
W zależności od warunków szkoły i tak, i w ograniczonym zakresie. W tym drugim przypadku nauczyciele wychowania fizycznego planują zajęcia rekreacyjne np. spacer, by ograniczyć potrzebę zmiany odzieży.
Jak zorganizować pracę świetlicy?
To ogromne wyzwanie, są szkoły, które zdecydowały się uruchomić świetlicę na „starych zasadach”, inne, w porozumieniu z Radą Rodziców, redukują liczbę przyjętych dzieci.
Czy i jak organizować uroczystości szkolne?
Uroczystości szkolne w czasach pandemii mogą być realizowane w modelu bardziej kameralnym. Można również, w miarę możliwości szkoły, pomyśleć o tym, by odbywały się na dworze (oczywiście w mniejszych grupach).
Jak zaplanować pracę biblioteki?
Rozwiązań jest wiele, w zależności od liczby oddziałów w szkole oraz warunków przestrzennych. Niektóre szkoły wprowadzają grafik wypożyczeni podzielonych na dni i przerwy dedykowane poszczególnym klasom. W procesie wypożyczeni trzeba pamiętać o dwóch dniach kwarantanny książek. Część z nich rezygnuje również z pracy czytelni. Jeśli w bibliotece są komputery, to korzystanie z nich jest możliwe jedynie w jednorazowych rękawiczkach i maseczce.
Jak organizować spotkania z rodzicami?
Część szkół planuje organizację spotkań online z rodzicami, są i takie, gdzie zebrania zostaną zaplanowane o różnych godzinach w innych dniach (w zależności od liczby oddziałów). Dyrektorzy planują sprawdzanie temperatury w wejściu do szkoły i konieczność korzystania z maseczek.
Szkoły wracają do nauki stacjonarnej, ale cały czas muszą być gotowe na zmianę modelu kształcenia (nauczanie zdalne bądź mieszane). Jak się do tego przygotować?
Kluczowe jest to, by w stacjonarnej pracy szkoły wdrażać wykorzystanie narzędzi cyfrowych, pracę na platformie – realizować na przykład metodę odwróconej lekcji, mini projektów uczniowskich, tworzyć materiały edukacyjne (przez uczniów i nauczycieli). Jednym słowem – łączyć to, co stacjonarne z tym, co cyfrowe.
Aby ten proces przebiegał łagodniej, zadbajmy o wsparcie w rozwijaniu kompetencji cyfrowych – przeprowadźmy diagnozę, pokażmy uczniom, jak pracować, ustalmy jednakowe zasady pracy.
Wprowadzajmy uczniów do samodzielnego modelu pracy – największym wyzwaniem w pracy na odległość był właśnie brak samodzielności, nieumiejętność planowania.
Zorganizujmy spotkania robocze dla nauczycieli, by wypracować model pracy celowej, zrównoważonej (nieobciążającej nadmiernie), włączającej uczniów.
Jaka jest robocza definicja edukacji zdalnej?
Edukacja zdalna to inaczej model pracy na odległość, obejmuje wykorzystanie różnych kanałów komunikacji i współpracy – cyfrowych (np. praca na platformie), jak i analogowych (np. przekazywanie materiałów pocztą). Może przebiegać w modelu synchronicznym (kiedy dwie strony spotykają się w tym samym czasie) lub asynchronicznym.
Jakie wnioski warto wyciągnąć z poprzedniego roku szkolnego? Co się powinno zmienić w edukacji zdalnej? O czym trzeba pamiętać, wprowadzając model edukacji zdalnej?
Doświadczenia edukacji zdalnej, pomimo tego, że często były trudne, warto potraktować jako zasób, doświadczenie, dzięki któremu kolejne miesiące pracy mogą być zaplanowane w bardziej efektywny i zrównoważony sposób.
W procesie wdrażania modelu edukacji zdalnej pamiętajmy, że:
- kluczowa jest współpraca – dyrektora z nauczycielami i rodzicami, nauczycieli z uczniami i rodzicami,
- warto wprowadzić pracę na jednej platformie edukacyjnej,
- należy zadbać o wsparcie szkoleniowe dla kadry – dostosowane do potrzeb, o czym pisaliśmy wcześniej,
- trzeba ustalić jednakowe standardy działania – lekcje do 30 minut, według ustalonego planu,
- warto eksperymentować z nowymi metodami – pracą projektową, zadaniami nastawionymi na rozwiązywanie problemów zamiast odrabiania listy ćwiczeń,
- powołanie koleżeńskich grup wsparcia – dyrektora i nauczycieli może wspomóc lepszą organizację wszystkich procesów edukacyjnych,
- warto prosić o informację zwrotną uczniów, nauczycieli i rodziców, badać, co działa, a co wymaga ulepszenia;
- można wykorzystać model asynchroniczny (nagrywanie podcastów lub całych lekcji) lub synchroniczny (spotkania on-line z uczniami),
- trzeba wypracować rozwiązania dla uczniów wykluczonych cyfrowo – na przykład przygotować zrównoważony pakiet zadań do odbioru w wyznaczonym miejscu, poprowadzić konsultacje w szkole.
Powyższy artykuł opracowany przez Oktawię Gorzeńską to podsumowanie webinaru Rady dla Rady – webinar dla dyrektorek i dyrektorów. Wzięli w nim udział Oktawia Gorzeńska, ekspertka ds. innowacji, zmiany, przywództwa oraz cyfryzacji w edukacji oraz Ewa Radanowicz, ekspertka ds. przestrzeni edukacyjnej, zmiany i innowacji w projektach polskich i międzynarodowych.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat przygotowania do nowego roku szkolnego w czasach pandemii, obejrzyj nagranie z webinaru.