Matematyka postrzegana jest przez uczniów jako jeden z trudniejszych przedmiotów szkolnych. Od wielu lat istnieje też społeczne przyzwolenie na jej niezrozumienie. Dlatego celem programu Wartość Dodana (angielski tytuł: Added value) jest zmiana podejścia do nauczania matematyki w polskich i europejskich szkołach. Chcemy pokazać uczniom praktyczne zastosowanie matematyki i osadzić ją w kontekście życia codziennego, ale przede wszystkim pomóc im uwierzyć, że matematyki da się nauczyć i że warto to robić.
Przeprowadzone w ramach programu międzynarodowe badania pokazują, że problemy z tym przedmiotem w szkole mają wiele źródeł. Często nauczyciele z powodu przeładowanego programu czy braku czasu, ograniczają się do przekazywania teorii i odtwórczych ćwiczeń, zamiast uczyć kreatywnego myślenia. W różnych krajach europejskich nauczyciele, często sami będący ofiarami nieefektywnego systemu nauczania, przekazują uczniom swoją nieporadność. Nauczycielom na późniejszym etapie edukacji często brakuje praktycznych umiejętności dydaktycznych. Pomimo tego, że w podstawie programowej kładzie się nacisk na rozumowanie, argumentację i tworzenie strategii rozwiązywania problemów, w praktyce lekcje często ograniczają się do powielania schematów. Nadmierne skupianie się na podstawowych, łatwych do ocenienia, umiejętnościach narzędziowych, tłumi w uczniach ciekawość i kreatywność.
Pomimo wielu problemów i nie zawsze sprzyjającej sytuacji w szkołach jest wielu nauczycieli, którzy uczą matematyki w ciekawy i nowatorski sposób i którzy ciągle chcą się rozwijać i wzbogacać swój warsztat o nowe metody pracy. Właśnie do takich nauczycieli skierowany jest program Wartość dodana.
Przygotowane w programie narzędzia są łatwe w użyciu i uniwersalne. Opierają się na metodzie design thinking i pokazują uczniom, że matematyka stanowi istotny element otaczającego nas świata. Podkreślają rolę samodzielnego planowania i współpracy uczniów i promują wykorzystanie różnych kompetencji. Pokazują przenikanie się różnych dziedzin wiedzy oraz wspierają współpracę między nauczycielami. Ich hasłem przewodnim jest Matematyka jest wszędzie! Składają się z:
Materiały są ciągle udoskonalane i modyfikowane we współpracy z praktykami i ekspertami.
Program Wartość dodana (Added value) prowadzony jest przez Fundację Szkoła z Klasą (Polska) w partnerstwie z Asociación Smilemundo (Hiszpania), NHL Stenden (Holandia) oraz Universal Learning Sytems (Irlandia) ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu ERASMUS+.
PODSUMOWANIE BADAŃ
W ramach projektu przeprowadziliśmy badania wśród przyszłych użytkowników. Dowiedzieliśmy się, jak matematycy postrzegają swój przedmiot, co sądzą o programie nauczania i co ułatwiłoby im uczenie. Poniżej przedstawiamy krótkie podsumowanie wyników.
Wszyscy badani nauczyciele uważają program nauczania za przeładowany. Zbyt mała liczba godzin w tygodniu pozwala jedynie na ścisłe realizowanie programu. Z reguły nauczyciele posługują się w tym celu podręcznikiem, podążając za nim krok po kroku. W porównaniu z programami szkoły holenderskiej, irlandzkiej czy hiszpańskiej, polski zawiera o wiele więcej zagadnień.
Część nauczycieli stara się pokazać, że matematyka jest przydatna i sięga po przykłady z życia. Takie przykłady zwiększają szanse na zaangażowanie uczniów. Ciekawymi pomysłami do wykorzystania na lekcji matematyki są gry, organizacja wystąpień publicznych (typu TED-x), grywalizacja, tworzenie matematycznych pokojów zagadek (escape rooms).
Nauczyciele cenią sobie także wszelkie fizyczne pomoce, które mogą wykorzystać na lekcji. Takie narzędzia w polskiej szkole występują rzadko. Najbardziej aktywni nauczyciele sami tworzą tego typu pomoce, podkreślają jednak czasochłonność tego procesu. W rezultacie używanie ciekawych narzędzi to rzadkość. Część osób sięga po zasoby online, czego przykładem może być geogebra, przybliżająca geometrię. Geogebra jest dostępna w wielu językach, także w polskim. Umożliwia m.in. zrozumienie budowy brył i ich przekształceń.
Polscy nauczyciele różnych przedmiotów rzadko ze sobą współpracują, choć część dostrzega taki potencjał, a nawet potrzebę. Interdyscyplinarne podejście znajduje swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w dodatkowych projektach, jak np. organizacja dnia liczby Pi czy dzień nauki. Na co dzień nie ma na to czasu, a sam system edukacyjny nie zachęca do stosowania holistycznego podejścia. Zdarza się, że nauczyciele uczący w tej samej klasie (np. nauczyciel matematyki i informatyki lub fizyki) uzgadniają kolejność omawianych zagadnień. Nie realizuje się jednak wspólnych lekcji, ani nie omawia jednego zagadnienia z różnych perspektyw. Tematy są oderwane od siebie, każdy nauczyciel idzie swoim (podporządkowanym programowi) rytmie. Zastosowanie nowego, interdyscyplinarnego i problemowego podejścia wymagałoby radykalnych zmian, nie tylko w programie nauczania, ale także nastawieniu dyrekcji szkół i samych nauczycieli.
W Polsce istnieje społeczne przyzwolenie na brak rozumienia i nieznajomość matematyki, co w odczuciu nauczycieli dodatkowo stanowi problem. Sama niechęć do matematyki pojawia się na początkowym etapie edukacji, a później jedynie się wzmaga. Nauczyciele kolejnych etapów edukacyjnych przyczyn upatrują w niedostosowaniu programu i metodyki nauczania do potrzeb, zainteresowań i możliwości najmłodszych dzieci.
Nauczyciele uważają, że znajdują się pod nieustanną presją egzaminów i ich wyników. Presję tę często wywołują rodzice.To z kolei ogranicza możliwość skupienia się nie tylko na opanowaniu podstawowych umiejętności liczenia, ale także na uczeniu krytycznego myślenia czy rozwiązywania problemów. Mimo obecności tych celów w programie nauczania, nie są one realizowane. Sami nauczyciele zwracają uwagę na to, że ich uczniowie często dobrze radzą sobie z opanowaniem podstawowych umiejętności matematycznych, ale wobec bardziej złożonego problemu stają bezradni.
Autorką badania i jego podsumowania jest Julia Nowicka. Badania oraz ich podsumowania dostępne są na wolnych licencjach CC-BY-SA 4.0.
Artykuły ekspertów dotyczące badań:
Added Value: Research Report (angielska wersja językowa)
Design Based Education to promote international cohesion (angielska wersja językowa, artykuł holenderski)
Matematicas con sentido (hiszpańska wersja językowa)
Podsumowanie badań przeprowadzonych w Polsce (polska wersja językowa)
Pełen raport z badań przeprowadzonych w ramach projektu w krajach partnerskich (wersja angielska):
ADDED VALUE FULL RESEARCH REPORT.
Podsumowanie badań porównawczych przeprowadzonych w ramach projektu w krajach partnerskich.
Wartość dodana. Podsumowanie badań porównawczych. (polska wersja językowa)
Added Value. Summary Research Overview. (angielska wersja językowa)
Valor añadido. Resumen de la investigacion comparativa. (hiszpańska wersja językowa)
Samenvatting vergelijkende onderzoekssamenvatting (holenderska wersja językowa)
Wszystkie raporty dostępne są na wolnych licencjach (CC-BY-SA 4.0).
Wszystkie materiały edukacyjne dostępne są na wolnych licencjach (CC-BY-SA 4.0) w 4 wersjach językowych do pobrania na międzynarodowej stronie programu: mathsiseverywhere.eu
Zachęcamy do korzystania z:
POMYSŁÓW NA LEKCJE MATEMATYKI (i nie tylko) oraz
Scenariusze programu Wartość Dodana oparte są na metodzie design thinking (ang. design – projektować, think – myśleć), która polega na tworzeniu rozwiązań w oparciu o pogłębioną analizę potrzeb odbiorców.
Żeby wesprzeć nauczycieli w pracy, przygotowaliśmy zestaw filmów edukacyjnych wraz z pytaniami do refleksji, które pomogą zrozumieć, na czym dokładnie polega metoda design thinking, jak ją stosować w szkole, na lekcjach matematyki i innych przedmiotów i dlaczego warto.
1. FILM. DESIGN THINKING – WPROWADZENIE. NA CZYM POLEGA I DLACZEGO WARTO?
W pierwszym filmie dowiesz się, na czym dokładnie polega metoda design thinking, skąd się wzięła i dlaczego zyskała taką popularność w biznesie i w edukacji. Dowiedz się także, dlaczego warto ją wykorzystać w szkole i jak nie popełnić podstawowych błędów.
Pytania do refleksji po obejrzeniu filmu 1.:
2. FILM. DESIGN THINKING – ZAPLANUJ LEKCJĘ KROK PO KROKU.
W drugim filmie zobaczysz, jak wygląda w praktyce lekcja oparta o metodologię programu Wartość dodana i dowiesz się, jak zaplanować własne, autorskie wyzwanie.
Pytania do refleksji po obejrzeniu filmu 2.:
3. FILM. DESIGN THINKING – JA TĘ METODĘ WYKORZYSTAĆ W SZKOLE NA RÓŻNYCH PRZEDMIOTACH?
W tej serii rozmów z nauczycielami dowiesz się, jak wykorzystać metodę design thinking nie tylko na matematyce. Zobaczysz, jak pomaga zaangażować uczniów na lekcjach polskiego, plastyki czy chemii. Skrócony zestaw inspiracji od nauczycieli zoobaczysz TUTAJ.
Pytania do refleksji po obejrzeniu filmu 3:
Jeśli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej o metodzie design thinking, zobacz NAGRANIE Z WEBINARIUM, prowadzonego przez Fundację Szkoła z Klasą, w którym opowiadamy szczegółowo o każdym etapie tej metody i pokazujemy dodatkowe narzędzia, z których możesz skorzystać.
Szkoła Podstawowa nr 352 w Warszawie
Szkoła Podstawowa nr 4 w Wadowicach
Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Wiktorówce
Zachęcamy do zapoznania się z artykułami dotyczącymi wyników pilotażu materiałów programu Wartość dodana w szkołach. Artykuły dostępne są na wolnych licencjach (CC-BY-SA 4.0).:
z końcowym raportem ewaluacyjnym:
oraz pozostałymi artykułami eksperckimi:
O programie Wartość dodana i wypracowanych materiałach mówiliśmy podczas następujących międzynarodowych wydarzeń:
Poza tym, promowaliśmy rezultaty programu także podczas następujących konferencji i szkoleń:
We wrześniu 2019 zakończyła się pilotażowa edycja programu Wartość dodana, w której wzięło udział 260 szkół i ponad 5200 uczniów w wieku 10-14 lat. Dzięki uczestnikom edycji pilotażowej materiały zostały przetestowane i przybrały swój ostateczny kształt. Serdecznie dziękujemy!
Zgłoszenia do edycji pilotażowej dokonywał w imieniu szkoły lub innej placówki nauczyciel matematyki lub opiekun grupy uczniów przez wypełnienie formularza zgłoszeniowego: Formularz zgłoszeniowy
Obecnie zapraszamy do korzystania z gotowych materiałów edukacyjnych, dostępnych do pobrania w 4 wersjach językowych na stronie: mathsiseverywhere.eu.
Jeśli chcieliby Państwo otrzymać drukowaną wersję materiałów, zapraszamy do kontaktu z zespołem programu Wartość dodana: wartoscdodana@szkolazklasa.org.pl.
Program realizowany jest we współpracy z partnerami z Hiszpanii, Irlandii i Holandii dzięki finansowaniu ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu Erasmus +.
